www.kriminoloji.com
SUÇUN NEDENLERİ – SUÇ ETOLOJİSİ
Prof.Dr.
Timur DEMİRBAŞ[1]
© www.kriminoloji.com 2002
GENEL OLARAK:
19’uncu
yüzyıl başlarından itibaren, biyolojik, antropolojik ve psikolojik girişimler,
suçlu insan üzerine yapılan çalışmalarda dikkate alındı. Aristo, çok önceleri
kafatası şekli ve ruhi istidat arasında bir ilişkiyi tahmin etmişti. Fakat
bilimsel olarak ilk defa 18’inci yüzyılda problemle ilgilenilmiştir[2].
Kriminolojinin
amaçlarından birincisi suçun nasıl doğduğunun açıklanması olduğundan, bilimsel
kriminoloji tarihinde kriminoloji teorilerinin her zaman önemli bir rol
oynaması mucize değildir. Hatta Lombroso’dan önce suçluluğun oluşumu üzerine
teorik düşünceler bulunmakla birlikte, ancak Lombroso ile ilk defa başlayan
bilimsel açıklama teşebbüsleri teori olarak vasıflandırılabilir. Suç
antropolojisi içerisinden bulunan bir biyolojik suçluluk mücadelesi
girişimleri, suçluyu bedensel olarak araştıran Gaimbattista della Porta
(1535-1615)’in araştırmalarına kadar gider. Bu arada John Kapsar Lavater’in
(1741-1801) fizyonomik (insanın gelişimini açıklayan bilim) çalışmaları heyecan
yaratmış ve Franz Joseph Gall (1758-1828) Perenolojiyi (iskelet, antropolojinin
bir kısmı) kurmuştur. Takip eden sürede kriminolojide çok sayıda kriminolojik
teori gelişmiş olup, onlardan sadece önemli ve şu anki tartışmada belirleyici
olanlar üzerinde durulacaktır[3].
Kriminoloji
teorileri kendilerini iki şekilde sistemize ettirirler, bu sistem çok kuvvetli
değildir. Suçluluk teorilerinin bu gün geçerli objektif temsil edilebilir
ayırımı, “açıklama girişimleri” ve “tanımlama girişimleri” olmak üzere ikiye
ayrılır. Farklı açıklama konularını dikkate aldığı için bu ayırım anlamlıdır.
Eski suçluluk teorileri, niçin insanların ceza hukuk tarafından cezalandırılan
hareketleri yaptıklarını açıklamayı denerken; yeni tanımlama girişimleri, niçin
belirli insanların suçlu olarak tanımlandıklarını açıklamak isterler. Bu
yüzden, niçin hareketlere girişildiğinin öğrenilmesi tanımlama girişimine bağlı
değildir; bilakis, niçin insanların suçlu olarak tanımlandıklarına bağlıdır.
Bunlar hareketin açıklanmasına hiç uymaz, bilakis hareketin nitelendirilmesine
uyar.
Kriminoloji
açısından suçu anlaşılabilir yapan dört unsur dikkat çekicidir[4]:
1)
Kişiliği oluşturan gerçekler; Failin yapısı,
2)
Kişiliği gösteren gerçekler: Gelişim durumu,
3)
Kişiliğe şekil veren gerçekler: O ana kadar yaşayıp öğrendikleri,
4)
Fiile şekil veren gerçekler: Fiil zamanındaki dış etkiler.
Kişilik,
ruhi ve sosyal faktörlerin oluşturduğu bir bütündür. Kalıtım onun hammaddesini
ortaya koymakla birlikte, aile, arkadaşlar, okul, komşular ve mahalle ve millet
de dahil olmak üzere, çevre bunu şekillendirir. Kişiliğin oluşumu ve
gelişiminde etkili olan bu kalıtımsal ve sosyal faktörlerin önemlerini
belirlemek ve bunlardan hangisinin daha büyük rol oynadığını saptamak amacıyla
çeşitli araştırmalar yapılmıştır[5].
Mannheim,
bu faktörleri üç ana gruba ayırır[6]:
1)
Fiziki-antropolojik-biyolojik,
2)
Psikolojik-psikiyatrik,
3)
Ekonomik-sosyal.
Fiziki faktörler
Ruhi-psikolojik faktörler SUÇ
Sosyal faktörler
Şekil-1: Suçu doğuran
Faktörler
Sosyal ve ekonomik faktörler gibi,
fiziki-antropolojik-biyolojik faktörler yalnızca bir psikolojik veya psikiyatrik
faktörün transformasyonu vasıtasıyla etkili olabilirler[7].
Demografik
Nedenler
Ekonomik
Nedenler
Psikolojik
Politik Nedenler (Bireysel-Sosyal-Psikolojik Ned.)
Sosyal
Nedenler Teknik
Gelişmeler
Yapısal
Nedenler
Şekil-2: Suçun Nedenleri
(Kaiser, Kriminologie, 246)
Biz de, suçun nedenlerini açıklama
bakımından suçluluk teorilerini,
1)
Biyolojik,
2)
Psikolojik-psikiyatrik
3)
Sosyolojik-sosyopsikolojik
4)
Suçluluğu çok sayıda faktöre bağlayan suçluluk teorileri şeklinde
dört grupta inceleyeceğiz.
DİPNOTLAR:
[1] Bu yazı Sayın Prof.Dr. Timur Demirbaş’ın
Seçkin Yayıncılık’tan çıkan “Kriminoloji” kitabından tanıtım amacıyla
alınmıştır. (Prof.Dr. Timur Demirbaş, Seçkin Yayıncılık, Kriminoloji, Ankara,
2001, 1.Baskı, s.93 vd.) Amacımız suç konusunda çıkan kitaplardan, dergilerden,
yazılardan sizleri haberdar etmek; bilgi evrenine ve Türk kriminolojisine (suç
bilimine) katkıda bulunmak ve topluma faydalı olmaktır. Daha detaylı bilgi için
ilgili kitaba başvurmanızı özellikle tavsiye ederiz. www.seckin.com.tr
[2] Mergen, 73 vd.
[3] Kürzinger, 70 vd. Mergen, 74.
[4] Exner, 35.
[5] Enç Mitat, Ruh Sağlığı bilgisi, 9. bası,
İstanbul 1984, s.32.
[6] Mannheim, I, 233.
[7] Mannheim, I, 234.
NOT: Sayın Prof.Dr. Timur Demirbaş’a ait Kriminoloji kitabı SEÇKİN
Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. tarafından kaynak olarak sağlanmıştır. Kaynak
katkılarından dolayı yayınevine çok teşekkür ederiz.
© www.kriminoloji.com 2002
Sitemize www.kriminoloji.com, hukukcu.net, hukukcu.org veya
turkhukuk.net, turkhukuk.org adreslerinden ulaşabilirsiniz.