www.kriminoloji.com
ŞİDDET VE ÇOCUK
/ (Araştırma)
Prof.Dr.
Bahri ÖZTÜRK
© www.kriminoloji.com 2002
Çocuklar ve gençler şiddet
eylemlerinin bazen faili bazen de mağduru olarak karşımıza çıkar. Ancak bu
konuda ülkemizde kriminolojik
araştırmalar yapılmadığından işin esasının ne olduğu veya olabileceği
yolunda güvenilir bilgiler yoktur. Bunun doğal sonucu olarak da, Türkiye’de
çocuk ve şiddet konusunda uygulamada ve doktrinde yapılan değerlendirmeler kişisel tahminlerden
öteye geçememektedir. Oysa gelişmiş ülkelerde bu alanda sayısız çalışmalar
gerçekleştirilmekte, şiddet ile mücadelede bilimin ışığından yararlanılmakta;
bu nedenle de, hastalık doğru ve iyi teşhis edildiğinden sağlıklı tedavi
tedbirleri alınabilmekte; tabir caiz
ise, “sivrisineklerle değil bataklığın kurutulması” ile meşgul olunmaktadır.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk
Fakültesi ile D.E.Ü.Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim
Dalımız Hannover Kriminoloji Enstitüsü ile işbirliği yaparak, çocuk ve şiddet konusunda müşterek
araştırmalara başlamış; ancak halen devam etmekte olan bu çalışmalara paralel
olarak, öğrencilerimizin katkılarıyla şiddet konusunda beş büyük araştırma daha
gerçekleştirmiştir. Bunlardan ilki KADINA YÖNELİK ŞİDDET [1];
diğerleri ise ÇOCUK VE ŞİDDET konuludur. Bütün bu çalışmalarda Kriminoloji
Biliminin YÜZ YÜZE GÖRÜŞMEK SURETİYLE YAPILAN ANKET yöntemi [2] kullanılarak TÜRKİYE
GENELİNDE tespitler yapılmıştır.
Biz burada ÇOCUK VE ŞİDDET KONULU
ARAŞTIRMALARIMIZDAN sadece 2001 yılında yaptığımız 23 ve 24 nolu çalışmalarımız ile 2003 yılında
gerçekleştirdiğimiz 29 ve 30 nolu araştırmalarımızı mukayeseli olarak ortaya
koyduğu sonuçları tanıtmaya gayret edeceğiz. Bu arada 2001 yılında yapılan ve
2003 yılındaki mukayeseli tekrarlama çalışmaları halen devam etmekte olan 26 ve
27 nolu araştırmaların sonuçlarından da kısaca bahsedeceğiz.
Elbette, 2001 ve 2003 de yapılan bu altı
araştırmanın ÇOCUK VE ŞİDDET konusundaki sorunların tamamını eksiksiz surette
belirleyen çalışmalar olduğunu ileri sürmek mümkün değildir. Sorunun genişliği
ve derinliği karşısında, böyle bir şey mümkün de değildir. Ancak, konu hakkında
fikir vermesi, meseleye ilişkin bazı önemli somut verileri, bilgileri ve ipuçlarını
ortaya koyması bakımından Kriminoloji Bilimine küçük bir katkıdır.
(ŞİDDET
MAĞDURU ÇOCUK)
§1.
Yöntem
Tarafımızdan organize edilen bu kamuoyu
araştırmasının ilki 2001 yılının Ocak
ayı içinde tamamlanmıştır. Aynı araştırma 2003 yılında tekrarlanmış ve
sonuçları Nisan ayı içinde alınmıştır. Bu araştırma, bilimsel esaslara uygun
olarak, cinsiyet, yaş ve yer unsurları
ile denek sayısı dengeli bir şekilde belirlenerek 5411 kişi ile 2003 YILINDA 4.710 kişi
ile Türkiye genelinde yüz
yüze görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Araştırmaya katılanların 2514 ü
(%46.46) (Bu oran 2003 yılında %46.81) kadın; 2.897'si (%53.54) erkektir (Bu
oran 2003 yılında %53.19 dur.
§3.
Sonuçlar
1. Çocukluğunuzda şiddete maruz kaldınız
mı?
a)
Evet
%76.69 (Bu oran 2003 yılında %60 dır.)
Bu sonuç ülkemizde ŞİDDETİN konusunda
ciddi bir iyileşme olduğunu ortaya koymaktadır; Ancak %60 oranı da çok yüksek
bir orandır ve DAYAĞIN ÜLKEMİZDE HÂLÂ SIRADAN BİR OLAY OLDUĞUNU, ÜLKEMİZDE VAR OLAN İNSAN HAKLARI SORUNUNUN TEMEL
SEBEBİNİN BU OLDUĞUNU AÇIKÇA GÖSTERMEKTEDİR.
Bu oran kadınlarda %69, erkeklerde %82
dir.
Bu SONUÇLAR DA erkek çocukların kız
çocuklarına nazaran daha çok şiddete maruz kaldığını çok net bir şekilde ortaya
koymaktadır.
11-15
%72 (2003 de %54) (okula giden
çocuklarda bu oran %44.47 ye gerilemektedir; sekiz yıllık okullara giden
öğrencilerle 2001 yılında yapılan çalışmaya bkz.)) ve 16-21 yaş gurubunda %72(2003
de %57); 22-40 da %77(2003 de %59);
41-65 %80 (2003 de %62) ile 66 ve üstünde yaklaşık %80 dir(2003 de %76). Bu da çocuklara yönelik şiddetin azalma eğilimi içinde bulunduğunu göstermektedir. Gerçekten son
elli yıl içinde şiddete maruz kalma oranı %80’lerden %54’e gerilemiştir. Ne
var ki bu oran dahi, gelişmiş ülkeler dikkate alındığında çok yüksektir
ve insan hakları açısından kaygı vericidir.
Aynı soruya şehir merkezinde %74.35(2003
de %57), gecekonduda %84(2003 de %71) ve kırsalda %84(2003 de %71) oranında
olumlu yanıt verilmiştir.
b)
Hayır
%20.72 (Bu oran 2003 yılında %36 dır.)
c)
Fikrim yok %2.59
2. Şiddete Maruz Kaldı iseniz, (Aile
İçinde) kimden?
a)
Annemden
%15.67 (Bu oran 2003 yılında %16 dır.) Bu oran kadınlarda 21,
erkeklerde %12 dir.
b)
Babamdan
%19.27 (Bu oran 2003 yılında %20 dir.).
Bu oran kadınlarda %13, erkeklerde %25 dir.
c)
Her
ikisinden %31.61 (Bu oran 2003 yılında %23
dür.) Bu oran kadınlarda %27, erkeklerde %36 dır.
Bu sonuçlar ülkemizde şiddetin beşiğinin
AİLE olduğunu göstermektedir. O halde, şiddete karşı mücadelenin AİLE İÇİNDE
BAŞLATILMASI ZORUNLUDUR. Bunun da yolu aile bireylerinin bilgilendirilip
bilinçlendirilmesinden geçer. Ayrıca aile içinde vuku bulan şiddetin
sebeplerinin tespiti için bilimsel çalışmaların yapılması gerekir.
d)
Hiçbiri %33.45(Bu oran 2003 yılında %40.37 dir.).
3. Şiddete Maruz Kaldı iseniz, (Yakın
Akraba İçinde) kimden?
a)
Kardeşlerimden
%19.69 (Bu oran 2003 yılında %18.82 dir.) Bu oran şehir merkezinde
%19, gecekonduda %21, kırsalda %25 dir.
b)
Akrabalarımdan%7.12,
(Bu oran 2003 yılında %8 dir.) Bu
oran şehir merkezinde %6, gecekonduda %14, kırsalda %10 dur.
c)
Her
ikisinden %6.21(Bu oran 2003 yılında %8.49
dur.)
e)
Hiçbiri
%66.98 (Bu oran 2003 yılında %67 dir.).
Ülkemizde kardeşler arasında da yüksek
oranda bir şiddet olgusunun bulunması dikkat çekicidir.
4. Şiddete Maruz Kaldı iseniz, (Öğretmen
ve/veya usta) kimden?
a)
Ustamdan
%4.97 (Bu oran 2003 yılında %11.12dır.).
Bu oran kadınlarda %1.70, erkelerde %8: şehir merkezinde %3.63, gecekonduda
%14.33, kırsalda %10 dur.
b)
Öğretmenimden
%39.26 (Bu oran 2003 yılında %32.31 dır.)
Bu oran şehir merkezinde %40, gecekonduda %38, kırsalda %37; buna karşılık
kadınlarda %32 ve erkeklerde %46 dır
c)
Herikisinden%5.24(Bu
oran 2003 yılında %6.91 dır.)
d)
Hiçbiri
%50.53 (Bu oran 2003 yılında %49.67 dır.)
Ülkemizde ŞİDDETİN BEŞİĞİ AİLEDİR; ancak,
bu sonuçlara göre, ailede başlayan şiddet okulda hemen hemen aynı yoğunlukta
devam etmektedir. O halde şiddete karşı mücadelenin sadece ailede verilmesi
yetmez; bunun okulda da sürdürülmesi gerekir. Bunun temini için de
öğretmenlerin bilgilendirilip bilinçlendirilmesi zorunludur.
5. Şiddete Maruz Kaldı iseniz, (yakın
çevre içinde) kimden?
a)
Arkadaşlarımdan
%11.09 (Bu oran 2003 yılında %11.13 dür.)
Bu oran kadınlarda %7, erkeklerde %15 ; şehir merkezinde %10, gecekonduda %18,
kırsalda %12 dir.
b)
Yabancılardan
%14.86(Bu oran 2003 yılında %18.78 dir.)
c)
Herikisinden%5.77(Bu
oran 2003 yılında %7.93 dür.)
d)
Hiçbiri
%68.28(Bu oran 2003 yılında %62.23 dür.).
6. Şiddete maruz kalmanızın sebebi ne idi?
a)
Terbiye%36.10
(Bu oran 2003 yılında %30.30). Bu
oran 41-65 ve 66 ve üstü yaşlılarda %44, 22-40 yaş gurubunda %35, 16-21 de %31, 11-15 de ise %33 dür. Terbiye amacıyla uygulanan şiddetin
son yıllarda tekrar artma eğilimi içine girdiğini gösteren bu sonuç kaygı
vericidir.
b)
Sebepsiz
%19.37 (Bu oran 2003 de %20.09 dur.). Bu oran 41-65 ve 66 ve üstü yaşlılarda
%17, 22-40 yaş gurubunda %20, 16-21 de
%19, 11-15 de ise %22 dir. Bu
sonuçlar, çocuklara yöneltilen “sebepsiz şiddetin” geçmişten bugüne artan bir
seyir içinde bulunduğunu ortaya koymaktadır ki, bu sonuç son derece ürkütücüdür.
c)
İşlediğim
suçun cezası olarak %20.86(Bu oran 2003 yılında %19.54 dür.)
d)
Suçluların
saldırısına uğradım %4.30(Bu oran 2003 yılında %4.37 dir.)
e)
Hiçbiri
%19.37(Bu oran 2003 yılında %25.69 dur.)
7. Şiddete nerede (ev-okul) maruz
kaldınız?
a)
Evde
%29.64 (Bu oran 2003 yılında %35.47 dir.).Bu
oran kadınlarda %36, erkeklerde %24; şehir merkezinde %28, gecekonduda %34,
kırsalda %37 dir.
b)
Okulda
%9.24 (Bu oran 2003 yılında %11.60 dır.).Bu
oran kadınlarda %8, erkeklerde %10; şehir merkezinde %9.57, gecekonduda %13,
kırsalda %4 dür.
c)
Her
ikisinde %36.17(Bu oran 2003 yılında %23.67
dir.).
d)
Hiçbiri.
%24.95(Bu oran 2003 yılında %29.26 dır.).
8. Şiddete nerede (iş yeri-sokak) maruz
kaldınız?
a)
İş
yerinde%5.61 (Bu oran 2003 yılında %8.65
dir.).Bu oran kadınlarda %2.71, erkeklerde %8.14; şehir merkezinde %94.74,
gecekonduda %13.50, kırsalda %7.35 dir.
b)
Sokakta%22.32(Bu
oran 2003 yılında %16.34 dür.).
c)
Eğlence merkezlerinde%5.26 (Bu oran 2003
yılında %5.50 dir.).Bu oran
kadınlarda %4.89, erkeklerde %5.59; şehir merkezinde %5.24, gecekonduda %6.06,
kırsalda %4.78 dir.
d)
Stadyum gibi spor yapılan yerlerde %5.73(Bu oran 2003 yılında %11.39
dur.). Bu oran kadınlarda %1.82, erkeklerde%9.12; şehir merkezinde
%5.28, gecekonduda %12.12, kırsalda %4.96 dır.
Bu
sonuçlar maçlarda ve maç sonrası yaşanan şiddeti gözler önüne sermektedir ve
eğilim artma yönündedir. Burada fail profilinin belirlenmesinde, daha çok erkek
olmak ve gecekondu, varoşlarda yaşamak öne çıkmaktadır.. Ancak şehir merkezine
ilişkin rakamlar da küçümsenmemelidir.
e)
Hiçbiri
%58.11
11. Maruz kaldığınız (bedene karşı) şiddetin türü ne idi?
a)
Dayak
(müessir fiil) %71.78 (Bu oran 2003 yılında %59.07dir.).
Bu
sonuç ülkemizde ŞİDDETİN DAHA ÇOK DAYAK ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKTIĞINI VE DAYAĞIN
TÜRKİYE’DE HALA SIRADAN BİR OLAY OLDUĞUNU,
YAŞANAN İNSAN HAKLARI SORUNUNUN TEMEL SEBEBİNİN BU OLDUĞUNU AÇIKÇA
GÖSTERMEKTEDİR.
Bu oran kadınlarda %67(2003 de %57), erkeklerde %76 dır(2003 de %67). Keza
11-15
yaş gurubunda %73 (2003 de
%57;okula giden çocuklarda bu oran %32), 16-21 yaş gurubunda %68(2003 de
%53); 22-40 da %71(2003 de %60); 41-65 de %77(2003 de %65), 66 ve ütünde
ise %78.24 dür(2003 de %66).
Zaman
içinde dayak cinsinden şiddet, son yıllarda %78’lerden %57’ye gerilemiştir. Bu
son derece olumlu bir gelişmedir
Bıçak, tabanca gibi araçların kullanıldığı
silahlı saldırı %2.70 (Bu oran 2003 yılında %4.13 dür.).
b)
Gasp
%4.71(Bu oran 2003 yılında %5.78 dir.).
c)
Tehdit
(Bu oran 2003 yılında %8.61 dir.).
d)
Hiçbiri
(Bu oran 2003 yılında %22.41 dir.).
(ŞİDDET
FAİLİ ÇOCUK)
§1. Yöntem
Tarafımızdan organize edilen bu kamuoyu
araştırmasının ilki 2001 yılının Ocak
ayı içinde tamamlanmıştır. Aynı araştırma 2003 yılında tekrarlanmış ve
sonuçları Nisan ayı içinde alınmıştır. Bu araştırma, bilimsel esaslara uygun
olarak, cinsiyet, yaş ve yer unsurları
ile denek sayısı dengeli bir şekilde belirlenerek 4.577 kişi
ile 2003 YILINDA 3.475
kişi ile Türkiye genelinde yüz yüze görüşme yöntemiyle
yapılmıştır. Araştırmaya katılanların 2034’ü (%44.44) kadın(Bu oran 2003
yılında %47.93 dür.); 2.543'ü
(%55.56) erkektir(Bu oran 2003 yılında %52.07
dir.).
§3. Sonuçlar
1.Çocukluğunuzda veya gençliğinizde
şiddete karıştınız mı?
a) Evet %37.78 (Bu oran 2003 yılında %34.87dir.).
Bu
sonuca göre, AİLE İÇİNDE, OKULDA VE BUNLARIN DIŞINDA KALAN SOSYAL ÇEVRESİNDE SIK
SIK ŞİDDETLE YÜZ YÜZE GELEN ÇOCUKLAR VE GENÇLER ŞİDDETİ ÖĞRENİP UYGULAR HALE
GELİYORLAR. SON İKİ YILDA %3 CİVARINDA GERİLEYEN; ANCAK BATI STANDARTLARINA
NAZARAN HALA ÇOK YÜKSEK OLAN BU ORANI BAŞKA TÜRLÜ İZAH ETMEK KOLAY DEĞİLDİR.
Bu oran kadınlarda %29.84, erkeklerde
%43.60 dır. Bu da erkek çocuk ve gençlerin kızlara nazaran şiddete daha eğilimli olduklarını gösteriyor.
Keza 11-15 de %33 (2003 de %26), 16-21 yaş gurubunda
%38.36(2003 de %37); 22-40 da %36.70(2003 de %35); 41-65 de %37.72(2003 de
%36), 66 ve üstünde ise 45.40 (2003 de %40)dır.
Çocuklardan
kaynaklanan şiddetin zaman içinde %45 lerden %33 lere son iki yılda da %26 lara
kadar azalma eğilimine girmiş olması memnuniyet vericidir.
Aynı soruya şehir merkezinde %35.48(2003
de %33), gecekonduda %46.95(2003 de %54)
ve kırsalda %44.16 (2003 de %39)oranında olumlu yanıt verilmiştir. Bu oranın
gecekonduda en yüksek değere ulaştığı açıkça görülmektedir.
Şiddet
eğiliminin gecekondu bölgelerinde yüksek
oranda olması ve son iki yıl içinde artış eğilimi içinde bulunması dikkat
çekicidir.
d)
Hayır
%60.76
2. Yaptığınız şiddet hareketinin türü ne
idi?
Araştırmaya katılanlar, çocukluk veya
gençlik yıllarında işledikleri şiddet eylemi türü olarak ÖNEM SIRASINA GÖRE ŞU
FİİLLERİ GÖSTERMİŞLERDİR:
1.
MÜESSİR FİİL
2.
MALA ZARAR VERMEK
3.
SİLAHLI SALDIRI VE
4.
GASP
Burada vücut bütünlüğüne yönelik suçların
ilk sırada ve büyük oranda yer alması dikkat çekicidir. Ancak mala zarar verme
eylemlerindeki yoğunluk da az değildir.
a) Müessir fiil %27.45 (Bu oran 2003 yılında %21.12
dir.).
Bu oran kadınlarda %22.25, erkelerde ise %31.46
dır.
11-15 yaş gurubunda oran %25.82; 16-21 yaş
gurubunda %28.68; 22-40 da %26.78; 41-65 de %27.53, 66 ve üstünde ise %27.33 tür.
Aynı soruya şehir merkezinde %27(2003 de
%20), gecekonduda %27.96(2003 de %23) ve kırsalda %29.73(2003 de %23) oranında
olumlu yanıt verilmiştir.
b) Mala zarar vermek, %10.88 (Bu oran 2003 yılında %11.02
dir.).
Bu
oran kadınlarda %8.31, erkelerde ise %12.88 dir.
11-15 yaş gurubunda mala zarar verdiğini
açıklayanların oranı %13,11(2003 de %11.69); 16-21 yaş gurubunda %11.43; 22-40
da %9.68; 41-65 de %11.02, 66 ve üstünde ise 17.28 dir.
Aynı soruya şehir merkezinde %9.41,
gecekonduda %19.21 ve kırsalda %14.66 oranında olumlu yanıt
verilmiştir. BURADA GECEKONDU VE KIRSALDA
ORTAYA ÇIKAN ORANLAR SON DERECE DİKKAT ÇEKİCİDİR.
c) Gasp, %1.34
(Bu oran 2003 yılında %1.24 dür.).Bu
oran kadınlarda %0.85, erkelerde ise %1.72 dir. 11-15 yaş gurubunda gasp suçu
işlediğini söyleyenlerin oranı %1,23; 16-21 yaş gurubunda %1.15; 22-40 da
%1.53; 41-65 de %1.13, 66 ve üstünde ise 1.85
dir. Aynı soruya şehir merkezinde %1.34, gecekonduda %1.66 ve kırsalda %1.25
oranında olumlu yanıt verilmiştir.
d) Bıçak veya tabanca gibi silahlarla saldırı%2.15. (Bu oran 2003 yılında %2.39 dur.).
4. Şiddet hareketini tek başınıza mı
yaptınız?
a)
Tek
başıma, %25.25(Bu oran 2003 yılında %14.07 dir.).
b)
Kardeşlerimle
birlikte, %3.63 (Bu oran 2003 yılında %5.52
dir.).
c)
Arkadaşlarımla
birlikte, 13.56 (Bu oran 2003 yılında %16.65
dir.).
d)
Tanımadığım
kişilerle birlikte, %0.93. (Bu oran 2003 yılında %1.70 dir.).
Ülkemizde şiddet hareketine yönelen çocuk
ve/veya gençlerin genellikle bu eylemleri tek başlarına gerçekleştirdikleri
anlaşılmaktadır. Ancak, 2001 yılında araştırmaya katılan deneklerden %13’ünün,
2003 de ise %17 sinin söz konusu fiilleri arkadaşları ile birlikte, bir
kısmının kardeşleri ile birlikte hatta bir kısmının da hiç tanımadıkları
kimselerle birlikte işlediklerini söylemeleri dikkat çekicidir.
Bilindiği
gibi, bu şekilde ilenen eylemler çocuk veya genç çetelerinin varlığına işaret
etmesi bakımından önemlidir.
6.
Çocukların şiddete yönelmesinin sebebi nedir?
a)
Eğitimsizlik,
%18.57 (Bu oran 2003 yılında %33.88 dir.).
b)
Anne-babanın
ilgisizliği, %17.92 (Bu oran 2003 yılında %46.05
dir.).
c)
Şiddet
içerikli yayınlar, programlar, oyunlar, %17.35(Bu oran 2003 yılında %14.50 dir.).
7.
Çocukların şiddete yönelmesinin sebebi nedir?
a)
Çocuğun
psikolojik durumu, %8.31 (Bu oran 2003 yılında %21.77 dir.
b) Çocuğun içinde yaşadığı sosyal çevre, %41.46 (Bu oran 2003 yılında %51.04dür.
c)
Çocuğun
içinde bulunduğu ekonomik koşullar, %30.49(Bu
oran 2003 yılında %15.99 dur.
d) Büyükleri taklit, %19.09(Bu oran 2003 yılında %9.35
dir.
Halkımıza göre, çocukların ve gençlerin
şiddete yönelmesinin sebepleri ÖNEM SIRASIYLA esas olarak şunlardır:
1.
ÇOCUĞUN İÇİNDE YAŞADIĞI SOSYAL ÇEVRE
2.
ANNE-BABA İLGİSİZLİĞİ
3.
EĞİTİMSİZLİK
4.
ÇOCUĞUN
PSİKOLOJİK DURUMU
5.
EKONOMİK KOŞULLAR
6.
ŞİDDET İÇERİKLİ YAYINLAR, PROGRAMLAR VE
OYUNLAR
7.
BÜYÜKLERİ TAKLİT
Çocuklardan
kaynaklanan şiddet ile mücadelede sosyal çevrenin; ailenin, anne ve babanın rolünün ve eğitimin
(bilgilendirme ve bilinçlendirmenin) önemi burada bir kez daha ortaya
çıkmaktadır. BU TABLO, AYRICA ANAYASANIN 2’NCİ MADDESİNDE VAR OLUP DA 1983 LERDEN
BU YANA UNUTULAN SOSYALDEVLET İLKESİNİN TÜRKİYEDE YENİDEN HAKİM KILINMASININ
ŞART OLDUĞUNU ORTAYA KOYMAKTADIR.
10. Aynı koşullar olsa, bugün de aynı şekilde davranır mıydınız?
a) Evet,
%41.23 (Bu oran 2003
yılında %38.30 dur.).
b)
Hayır,
%31.07(Bu oran 2003 yılında %36.86 dır.).
c)
Bilmiyorum%27.70(Bu
oran 2003 yılında %24.84 dür.).
Kamuoyu çalışmasının toplu bilgisayar
sonuçları elbette ki bunlardan ibaret değildir. Ayrıntılı bilgisayar çıktıları
Derneğimizde bulunmaktadır.
Saygı ile bilginize sunarım.
§1.
MAĞDUR ÇOCUK
Tarafımızdan organize edilen MAĞDUR ÇOCUK
konulu kriminolojik araştırma 20 Mart
2001 de tamamlanmış ve 16 Nisan 2001 de
toplu bilgisayar sonuçları alınmıştır. Bu
çalışmanın da tekrarı hazırlıkları Bilgi Üniversitesinde halen devam
etmektedir. Bu araştırma, bilimsel esaslara uygun olarak, cinsiyet, yaş ve
yer unsurları ile denek sayısı dengeli
bir şekilde belirlenerek 7139 kişi ile Türkiye genelinde yüz yüze
görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Deneklerin
tamamı 8 yıllık temel eğitim ve öğretim kurumlarında okuyan çocuklardır.
I.
Araştırmaya katılanlara İlişkin Bilgiler:
1.
a)
Erkek (3.863) %54.11 b) Kadın (3.276) %45.89
2.
a)
11-12 %46.81, b) 13-14 %42.67, 15-16 %29.94
3.
a)
1-5.sınıf %46.81, b) 5-8.sınıf %53.19
4.
a)
Şehir merkezi %71.84, b) Gecekondu %12.00, c) Kırsal %16.16
5.
AİLE
DURUMU: a) Annem babam resmi nikahlı %82.97,
b) Annem babam nikahsız birlikte yaşıyor
%4.93, c) Annem, babam ayrı yaşıyor
%5.46, d) Annem öldü %3.00, e)
Babam öldü %3.64.
6.
AİLESİNİN
İŞ DURUMU: a) Annem-babam çalışıyor (örneğin tarlada, resmi dairede,
ticarethanede, fabrikada vs.) %33.21, b) Annem ev hanımı, babam çalışıyor %56,
c) Annem ev hanımı, babam işsiz %4.02, d)
Annem çalışıyor, babam işsiz %3.76, e) Annem de babam da işsiz %3.01.
7.
ANNE-BABANIN GEÇİM DURUMU: a) Mutlu
bir aileyiz %38.20, b) Mutluyuz, fakat annem-babam zaman zaman tartışır
%41.92, c) Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, çok sık tartışırlar
%12.59 ,d) Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, babam annemi dövüyor %5.53,
e) Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, her ikisi de birbirine
vurabiliyor %1.77.
8.
AİLENİN EKONOMİK DURUMU: a)
Çok iyi, her istediğimizi alabiliyoruz %13.11, b) İyi %58.78, c) Kötü, ama
temel ihtiyaçlarımızı karşılayabiliyoruz %23.85, d) Çok kötü, yemek bulmakta
bile sıkıntı çekiyoruz %2.62, e) Ailemin
hiçbir geliri yok %1.64.
9.
YAŞAMINI
NASIL SAĞLADIĞI: a) Annem babam bana bakıyor %81.12, b) Yakınlarım bana bakıyor
%5.46, c) Vakit buldukça çalışıp aile bütçesine ben de katkı sağlıyorum %10.29, d) Hayatımı
bizzat çalışarak kendim kazanıyorum %3.14, d) Bazı yardımsever insanlar
(veya kuruluşlar) bana yardım ediyor.%0.00
Sekiz
yıllık eğitimini sürdüren çocukların yaklaşık %14’ü çalışmaktadır.
10.
KENDİNİ
NASIL DEĞERLENDİRDİĞİ: a) Çok mutluyum %17.28, b) Genel olarak kendimden
memnunum %45.82, c) Bazen kendimin hiçbir işe yaramadığını düşünüyorum %15.54,
d) Gurur duyabileceğim hiçbir şeyin olmamasından korkuyorum %8.53, e) Fikrim
yok %12.82.
11.
PSİKOLOJİK
DURUMU: a) Çabuk sinirlenirim %20.52, b) Hemen hemen hiç sinirlenmem %17.28, c)
Zaman zaman sinirlenirim %33.61, d) Çok çabuk sinirlenirim, fakat bu durum kısa
sürede geçer %20.84, e) Kolay sinirlenirim ve uzun süre devam eder %7.75.
12.
Son
iki yıl içinde herhangi bir ŞİDDETE MARUZ KALDINIZ MI?
a)
Evet,
%44.47, (Bu oran kadınlarda % 40.23,
erkeklerde %47.05 dir); (Şehir merkezinde %41.16, Gecekonduda %56.74, Kırsalda
%46.77); (Annem babam evli %41.75; Annem babam nikahsız birlikte %53.28; Annem
babam ayrı yaşıyor %54.64; Annem öldü %54.21; Babam öldü 55.21)(Annem babam
çalışıyor %39.98; Annem ev hanımı babam çalışıyor %42.88; Annem ev hanımı babam
işsiz %55.09; Annem çalışıyor babam işsiz %61.80; Anne ve baba işsiz
%66.20)(Mutlu bir aileyiz %29.53; Mutluyuz, fakat annem babam zaman zaman
tartışır %44.67; Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, çok sık
tartışırlar %65.19; Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik
var, babam annemi dövüyor %76.55;
Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, her ikisi de birbirine
vurabiliyor %71.77) (Ailenin
ekonomik durumu çok iyi %27.68; iyi %38.31; Kötü, ama temel ihtiyaçlarımızı
karşılayabiliyoruz %62.22; Çok kötü, yemek bulmakta bile sıkıntı çekiyoruz %75.40)( Annem babam bana
bakıyor %39.43; Yakınlarım bana bakıyor %56.69; Vakit buldukça çalışıp aile bütçesine ben de katkı sağlıyorum %63.69; Hayatımı
bizzat çalışarak kendim kazanıyorum %70.72)( Çok mutluyum %25.91; Genel olarak
kendimden memnunum %40.79; Bazen kendimin hiçbir işe yaramadığını düşünüyorum
%58.63; Gurur duyabileceğim hiçbir şeyin olmamasından korkuyorum %57.92) (Çabuk
sinirlenirim %49.76; Hemen hemen hiç sinirlenmem %31.84; Zaman zaman
sinirlenirim %40.82, d) Çok çabuk sinirlenirim, fakat bu durum kısa sürede
geçer %45.93, e) Kolay sinirlenirim ve uzun süre devam eder %63.47)
b)
Hayır
%47.35,
c)
Fikrim
yok %8.18.
13.
Maruz
kaldığınız şiddet olayı aşağıdakilerden hangisi idi? (Karışmadıysanız lütfen 13
ila 15. sorularda HİÇBİRİ yanıtını işaretleyiniz!).
a)
Müessir
fiil (dayak) %31.55, Bu oran
kadınlarda %27.50, erkeklerde %35.01 dir) (Şehir merkezinde %28.87, Gecekonduda
%39.69, Kırsalda %37.68)(Annem babam evli %29.78; Annem babam nikahsız birlikte
%38.24; Annem babam ayrı yaşıyor %41.80; Annem öldü %38.42; Babam öldü %41.77);
(Annem babam çalışıyor %28.90; Annem ev hanımı babam çalışıyor %37.82; Annem ev
hanımı babam işsiz %50.00; Annem çalışıyor babam işsiz %50.94)(Mutlu bir
aileyiz %19.53; Mutlu bir aileyiz %29.53; Mutluyuz, fakat annem babam zaman
zaman tartışır %30.98; Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, çok sık
tartışırlar %50.64; ) Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, babam
annemi dövüyor %65.34; Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, her ikisi
de birbirine vurabiliyor %49.18) (Ailenin ekonomik durumu çok iyi %18.06; iyi
%26.81; Kötü, ama temel ihtiyaçlarımızı karşılayabiliyoruz %46.99; Çok kötü,
yemek bulmakta bile sıkıntı çekiyoruz
%59.22)( Annem babam bana bakıyor %28.24; Yakınlarım bana bakıyor %41.38; Vakit
buldukça çalışıp aile bütçesine ben de katkı sağlıyorum %46.98; Hayatımı
bizzat çalışarak kendim kazanıyorum %47.47)( Çok mutluyum %16.39; Genel olarak
kendimden memnunum %29.14; Bazen kendimin hiçbir işe yaramadığını düşünüyorum
%42.95; Gurur duyabileceğim hiçbir şeyin
olmamasından korkuyorum %44.50)( Çabuk sinirlenirim %34.93; Hemen hemen hiç sinirlenmem %21.86; Zaman
zaman sinirlenirim %30.46; Çok çabuk sinirlenirim, fakat bu durum kısa sürede
geçer %32.56; Kolay sinirlenirim ve uzun süre devam eder %46.14)
b)
Eşyalarıma
zarar verildi %8.52, (Gecekonduda %11.80)(Annem öldü %12.81;
Babam öldü %11.24)
c)
Gasp,
(Para veya eşyamı zorla aldılar) %4.27,
(Şehir merkezinde %4.34, Gecekonduda %5.60)(Annem öldü %8.37; Babam öldü %5.22)
d)
Cinsel
bir davranışa zorlandım %1.74,
(erkeklerde %1.14, kadınlarda %2.41) (Gecekonduda %2.98)( Annem babam ayrı
yaşıyor % 2.91; Babam öldü %2.81), e) Hiçbiri %53.92
14.
Şiddete
nerede maruz kaldınız?
a)
Evde %17.01, (kadınlarda %19.37, erkeklerde
%14.95), (Şehir merkezinde % 14.69, Gecekonduda %23.54, Kırsalda %22.51)(Annem
babam resmen evli %16.10; Annem babam nikahsız birlikte %24.33; Annem babam
ayrı yaşıyor %24.21); (Annem babam çalışıyor %14.96,)
b)
Okulda
%14.19, (kadınlarda %11.30, erkekler
%16.69), (Şehir Merkezinde%14.69, Gecekonduda %13.14, Kırsalda %12.83)(Annem
öldü %23.62)
c)
Sokakta
%12.09, (kadınlarda %8.48,
erkeklerde, %15.22), (Gecekonduda %17.68)(Babam öldü %24.80)
d)
Spor
yapılan yerlerde %1.88,
e)
Hiçbiri
%54.82
15.
Son
yıllarda OKULLARDA çocuk ve gençler
arasında şiddet olaylarının arttığını duymaktayız. Son iki yıl içinde bu tür
olaylara tanık oldunuz mu?
a)
Evet,
bir defa %9.86,
b)
Evet,
iki defa %10.73,
c)
Evet,
üç defa %8.91,
d)
Evet,
dört ve dörtten fazla %19.93,
e)
Hayır
%50.56.
§2.
FAİL ÇOCUK
Tarafımızdan organize FAİL ÇOCUK konulu
araştırma, diğer araştırma gibi, 20 Mart
2001 de tamamlanmış ve 16 Nisan 2001 de
toplu bilgisayar sonuçları alınmıştır. Bu
çalışmanın da tekrarı hazırlıkları Bilgi Üniversitesinde halen devam
etmektedir. Bu araştırma da, bilimsel esaslara uygun olarak, cinsiyet, yaş
ve yer unsurları ile denek sayısı
dengeli bir şekilde belirlenerek 8.535 kişi ile Türkiye genelinde yüz yüze
görüşme yöntemiyle yapılmıştır. Deneklerin
tamamı 8 yıllık temel eğitim ve öğretim kurumlarında okuyan çocuklardır.
I.
Araştırmaya katılanlara İlişkin Bilgiler:
1.
a)
Erkek (4.690) %54.95, b) Kadın (3.845) %45.05
2.
11-12
%31.11, b) 13-14 %38.91, 15-16 %29.97
3.
a)
1-5.sınıf %47.88, b) 5-8.sınıf %52.12
4.
a)
Şehir merkezi %75.63, b) Gecekondu %13.73, c) Kırsal %10.64
5.
AİLE DURUMU: a) Annem babam resmi nikahlı %80.91, b) Annem babam nikahsız
birlikte yaşıyor %7.48, c) Annem,
babam ayrı yaşıyor %6.02, d) Annem
öldü %2.10, e) Babam öldü %3.50.
6.
AİLESİNİN İŞ DURUMU: a) Annem-babam çalışıyor (örneğin
tarlada, resmi dairede, ticarethanede, fabrikada vs.) %30.85, b) Annem ev hanımı, babam çalışıyor %55.91, c) Annem ev hanımı, babam işsiz %6.62, d) Annem çalışıyor,
babam işsiz %4.47, e) Annem de babam
da işsiz %2.15
7.
ANNE-BABANIN GEÇİM DURUMU: a) Mutlu bir aileyiz %39.26, b) Mutluyuz, fakat annem-babam zaman zaman tartışır %42.19, c) Annem-babam arasında
şiddetli geçimsizlik var, çok sık tartışırlar %12.00 ,d) Annem-babam arasında şiddetli geçimsizlik var, babam
annemi dövüyor %5.44, e) Annem-babam
arasında şiddetli geçimsizlik var, her ikisi de birbirine vurabiliyor %1.11.
8.
AİLENİN EKONOMİK DURUMU: a) Çok iyi, her istediğimizi
alabiliyoruz %13.18, b) İyi %54.14, c) Kötü, ama temel
ihtiyaçlarımızı karşılayabiliyoruz %27.64,
d) Çok kötü, yemek bulmakta bile sıkıntı
çekiyoruz %3.65, e) Ailemin hiçbir
geliri yok %1.40.
9.
YAŞAMINI NASIL SAĞLADIĞI: a) Annem babam bana bakıyor %81.56, b) Yakınlarım bana bakıyor %4.94, c) Vakit buldukça çalışıp aile bütçesine ben de katkı sağlıyorum %10.26, d) Hayatımı bizzat çalışarak kendim kazanıyorum %3.24, d) Bazı yardımsever insanlar
(veya kuruluşlar) bana yardım ediyor.%0.00
10.
KENDİNİ NASIL DEĞERLENDİRDİĞİ: a) Çok mutluyum %20.46, b) Genel olarak kendimden memnunum %45.06, c) Bazen kendimin hiçbir işe yaramadığını düşünüyorum %15.34, d) Gurur duyabileceğim hiçbir
şeyin olmamasından korkuyorum %8.10,
e) Fikrim yok %11.04.
11.
PSİKOLOJİK DURUMU: a) Çabuk sinirlenirim %24.45, b) Hemen hemen hiç sinirlenmem %14.57, c) Zaman zaman sinirlenirim %34.45, d) Çok çabuk sinirlenirim,
fakat bu durum kısa sürede geçer %20.52,
e) Kolay sinirlenirim ve uzun süre devam eder %6.00.
12.
Aşağıdak,
şiddet biçimlerinden hangisine uğrayacağınızdan korkuyorsunuz?
a)
Dayak
yemek %32.39,
b)
Tehdit
ya da şantaja maruz kalmak%15.30,
c)
Cinsel
davranışlara zorlanmak%18.83,
d)
Zorla
para ya da eşya vermek %10.27,
e)
Hiçbiri %23.21
13.
Çocuklar
ve gençler arasında şiddet olaylarının arttığını duymaktayız. Son iki yıl
içinde böyle bir olaya karıştınız mı?
a)
Evet, %32.36(2003
oranını yakında saptamış olacağız),
AİLE
DURUMU: a) Annem babam
resmi nikahlı %29.67, b) Annem babam nikahsız birlikte yaşıyor %44.58, c)
Annem, babam ayrı yaşıyor %41.88, d) Annem öldü %31.46, e) Babam öldü %39.93.
AİLESİNİN
İŞ DURUMU: a) Annem-babam
çalışıyor (örneğin tarlada, resmi dairede, ticarethanede, fabrikada vs.)
%28.32, b) Annem ev hanımı, babam çalışıyor %31.34, c) Annem ev hanımı, babam
işsiz %42.14, d) Annem çalışıyor, babam
işsiz %45.24, e) Annem de babam da işsiz %41.76
ANNE-BABANIN
GEÇİM DURUMU: a) Mutlu bir aileyiz %22.32, b)
Mutluyuz, fakat annem-babam zaman zaman tartışır %34.12, c) Annem-babam
arasında şiddetli geçimsizlik var, çok sık tartışırlar %44.83 ,d) Annem-babam
arasında şiddetli geçimsizlik var, babam annemi dövüyor %55.38, e) Annem-babam
arasında şiddetli geçimsizlik var, her ikisi de birbirine vurabiliyor %47.41.
AİLENİN
EKONOMİK DURUMU: a) Çok
iyi, her istediğimizi alabiliyoruz %21.88, b) İyi %27.44, c) Kötü, ama temel
ihtiyaçlarımızı karşılayabiliyoruz %41.90, d) Çok kötü, yemek bulmakta
bile sıkıntı çekiyoruz %54.34
YAŞAMINI NASIL SAĞLADIĞI: a) Annem babam
bana bakıyor %27.24; b) Yakınlarım bana bakıyor %41.67, c) Vakit buldukça çalışıp aile
bütçesine ben de katkı sağlıyorum %11.60,
d) Hayatımı bizzat çalışarak kendim kazanıyorum %5.25;
KENDİNİ
NASIL DEĞERLENDİRDİĞİ: a)
Çok mutluyum %23.58, b) Genel olarak kendimden memnunum %29.05, c) Bazen
kendimin hiçbir işe yaramadığını düşünüyorum %43.31, d) Gurur duyabileceğim
hiçbir şeyin olmamasından korkuyorum %41.78
PSİKOLOJİK
DURUMU: a) Çabuk
sinirlenirim %41.58, b) Hemen hemen hiç sinirlenmem %22.03, c) Zaman zaman
sinirlenirim %28.78, d) Çok çabuk sinirlenirim, fakat bu durum kısa sürede
geçer %35.13, e) Kolay sinirlenirim ve uzun süre devam eder %23.48.
b)
Hayır
%56.11,
c)
Fikrim
yok %11.53
14.
Karıştığınız
şiddet olayı aşağıdakilerden hangisiydi? (Karışmadıysanız lütfen 13 ila 15.
sorularda HİÇBİRİ yanıtını işaretleyiniz!).
a)
Müessir
fiil (dayak) %18.78,
b)
Mala
zarar vermak %6.34,
c)
Gasp,
(Başkasının para veya eşyamı zorla almak)
%3.18,
d)
Cinsel
bir davranışa zorlama %2.01,
e)
Hiçbiri
%69.69
15.
Okulda
çocukların veya gençlerin şiddet uyguladıklarına, örneğin bir başka çocuğu veya
genci dövdüklerine veya para veya değerli eşyalarını zorla aldıklarına tanık
oldunuz mu?
a)
Evet,
son iki yılda sadece bir defa%17.55,
b)
Evet
son iki yılda iki defa %17.75,
c)
Evet,
son iki yılda üç defa %10.89,
d)
Evet,
son iki yılda dört defadan fazla %16.06,
e)
Hayır
hiç tanık olmadım %37.75.
Görüldüğü gibi, aslında araştırmanın
sonuçları o kadar açıktır ki, yoruma dahi gerek bulunmamaktadır.Ancak biz
burada yine de birkaç önemli noktanın tekrarlanarak vurgulanmasının yararlı
olduğuna inanmaktayız.
1.
ŞİDDET
ÜLKEMİZDE SON DERECE YAYGINDIR. Bu yaygın şiddetin en sık ortaya çıkan türü ise
müessir fiil; başka bir ifade ile DAYAKTIR
2.
DAYAK
EVDE BAŞLAMAKTA OKULDA DEVAM ETMEKTEDİR. Şiddet ile mücadelede yararlanılması
gereken iki kurum olan AİLE ve OKUL şiddetin kaynağı durumundadır.
3.
Okullarda
ÇOCUKLAR ARASINDAKİ ŞİDDETİN YAYGINLIĞI kaygı vericidir.
4.
ŞİDDET
A.
Ayrı
yaşama, boşanma veya ölüm sebebiyle parçalanmış;
B. Ekonomik durumu kötü;
C.
Anne
veya babadan birinin veya her ikisinin işsiz olduğu;
D.
Gecekonduda
ve nisbeten kırsalda yaşayan;
E.
Anne
ve baba arasında şiddetli geçimsizliğin
ve fakat özellikle şiddetin bulunduğu AİLELERDE ÇOK YAYGINDIR.
5.
ŞİDDET
ORANI
A.
Geçimi
yakınları tarafından karşılanan veya ara sıra veya sürekli çalışarak bizzat
karşılayan;
B.
Kendisi
ile barışık, kendinden memnun olmayan;
C. Gelecek endişesi içinde bulunan;
D. Sinirli çocuklar bakımından ÇOK YÜKSEKTİR.
SOSYAL DEVLET İLKESİNİ HAYATA GEÇİRMEYEN
VEYA GEÇİREMEYEN BİR ÜLKEDE BU SONUÇLARA
HAYRET EDİLEMEZ.
DİPNOTLAR:
[1] Öztürk/Erdem/Özbek, Uygulamalı Ceza
Muhakemesi Hukuku, Ankara 2000, s.
[2] Dönmezer, Kriminoloji, İstanbul 1990, ;
Sokullu, Kriminoloji, İstanbul 1998,
Demirbaş, Kriminoloji, Ankara 2001 ; Soyaslan, Kriminoloji, Ankara 2000
© www.kriminoloji.com 2002
Sitemize www.kriminoloji.com, hukukcu.net, hukukcu.org veya
turkhukuk.net, turkhukuk.org adreslerinden ulaşabilirsiniz.