www.kriminoloji.com

 

 

 

RİSK ALTINDAKİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMDE

 ALTERNATİF OKULLAR: ABD ÖRNEĞİ

 

 

 

 

 

 

Prof.Dr. İnayet AYDIN

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Fakültesi

Öğretim Üyesi

 

 

 

Günümüzde okullara kayıtlı olduğu hâlde çeşitli nedenlerle eğitimini sürdürme konusunda başarısız olma riski taşıyan pek çok öğrenci bulunmaktadır. Okullardaki bu başarısızlık, bu öğrencilerin gelecek yaşamlarını etkileyeceği gibi toplumun genel yaşamını da etkileyecektir. Okul dışına itilen ya da okul dışında kalmasına göz yumulan çocukların, suça yönelim açısından da büyük risk altında oldukları bilinmektedir.

 

Risk Altındaki Öğrenciler

Düşük akademik başarı, suça yönelim, düşük öz saygı, yoksulluk, aile içi sorunlar gibi nedenlerle okulu terk etme durumunda olan öğrenciler genel olarak risk altındaki öğrenciler olarak tanımlanmaktadır. Risk altındaki öğrenci tanımı biraz daha açıldığında şu özellikler dikkati çekmektedir: Okul etkinliklerine katılma eğiliminde değildirler, kendilerini okula ait hissetmezler, disiplin veya devam sorunları vardır, düşünmeden ve tepkisel davranırlar, arkadaş ilişkilerinde sorunlar vardır. Ailevî sorunlar, uyuşturucu bağımlılığı, suça yönelim gibi nedenler yüzünden okula düzenli olarak devam etmezler. Başarısızlık, onların arkadaşlarının gerisinde kalmalarına yol açar ve okulu kendilerine saygılarını azaltan olumsuz bir çevre olarak görürler (Donnelly, 1987).

Oysa risk altındaki öğrencilerin okul devamsızlığı ve terklerinin azaltılarak, başarılı bir okul yaşamı ve devamında üst öğrenime geçiş fırsatlarını yakalaması son derece önemlidir. ABD’de ıslahevlerinde bulunan gençlerin büyük bir çoğunluğu okuma yazma bilmeyen ya da çok az eğitim almış ve okulda başarısız olmuş kişilerden oluşmaktadır (http://www.edjj.org/education.html).

Okumaz yazmazlık ve düşük akademik başarının suça doğrudan kaynaklık ettiği söylenemezse bile, ampirik çalışmalar sürekli olarak eğitim düzeyi düşük gençlerin yargılama sistemi içinde daha çok yer aldığını göstermektedir. Tutuklanan gençlerin çoğunluğunun temel akademik beceriler açısından akranlarından birkaç yıl geride olduğu; sınıfta kalma, devamsızlık, okuldan ihraç oranlarının yüksek olduğu ortaya çıkmıştır (http://www.edjj.org/education.html).

        Okuldan kaçma ve mazeretsiz devamsızlıkların suç işleme ile ciddi bir ilişkisi olduğu bilinmektedir. Bunu doğrular nitelikte Bell, Rosen ve Dynnlacht (1994) gençlerde suça yönelme, uyuşturucu kullanma, çetelere katılma, hırsızlık, şiddet gibi davranışlarla, okuldan kaçma arasında yüksek bir ilişki bulmuşlardır (Aktaran Baker, Sigmon ve Nugent, 2001). Bu anlamda risk altındaki öğrencilerin suça yönelmelerinin önlenmesinde okul performanslarının artırılmasını sağlayacak eğitim yönelimi politikalarının benimsenmesi ve buna uygun bir okul reformu ve yapılanmasının gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır.

 

Risk Altındaki Öğrencilerin Eğitiminde Alternatif Okullar ve Alternatif Programlar:

Risk altındaki öğrencilerin eğitim yaşamlarını daha etkin ve başarılı hâle getirmelerine yardım edilebilmesi için, öğrencilerin risk altında olduklarına erken dönemlerde tanı konması ve gereken yardımların yapılması son derece önemlidir. Bazı araştırmacılar, risk altındaki öğrenci davranışlarının kökenlerinin ilköğretim dönemine kadar indiğini ve bu dönemde düşük okul başarısı ve ders notlarının, devamsızlığın fazla olmasının ve kendine saygının düşük olmasının öğrencinin risk altında olduğuna ilişkin belirtiler olarak yorumlanabileceğini belirtmektedirler. Bu nedenle öğretmenlerin risk altındaki öğrenci davranışlarının belirtileri konusunda iyi bir eğitimden geçirilmiş olmasının okul yöneticilerinin bu tür öğrencilerin gereksinimlerinin karşılanması konusunda gereken duyarlılığı göstermesinin önemi sık sık vurgulanmaktadır (Donnelly, 1987).

Risk altındaki öğrencilerin gereksinim duydukları özel ilgi ve eğitsel çalışmaların geleneksel okullarda istenen düzeyde karşılanamaması nedeniyle özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde bu tür öğrencilere yönelik alternatif okullar ve alternatif eğitim programları uygulanmaya başlanmıştır.

1994 yılı verilerine göre Amerikan liselerine kaydolan öğrencilerin en az dörtte biri, okuldan mezun olarak diploma alma şansına sahip değildir. Bu öğrenciler bozuk aile düzeni, aile içi şiddet, yoksulluk, evsizlik gibi ciddi sorunlar yaşarken, okulların bu sorunlarla başa çıkabilecekleri yardımları öğrencilere sağlayacak olanaklara sahip olmamaları nedeniyle öğrenciler okulu terk etmek ya da okuldan uzaklaştırılmak durumunda kalmaktadırlar. İstatistikler bu konuda korkunç bir tablo sunmaktadır. Hapishaneye düşen gençlerin % 80’inden fazlası liseden terk durumundadırlar. Bu konuda yapılan araştırmalar, okul sisteminde ya da iş yaşamının içinde bulunmayan gençlerin suça yönelme açısından yüksek risk taşıdıklarını göstermektedir (NWREL, 2001).

Yine araştırmalara dayalı bulgular göstermektedir ki eğer bir öğrenci düşük akademik performans ve devama sahipse; sınıf arkadaşlarının gerisindeyse, lisede okurken hamile kalmışsa; ailesini ekonomik açıdan desteklemek için çalışmak zorundaysa muhtemelen liseyi bitiremeyecektir. Bu anlamda pek çok okul bu riskler altındaki öğrencilere yardım etmek yerine, onların okuldan uzak tutmak için gerekli her türlü çabayı göstermektedir (NWREL, 2001).

Risk altındaki öğrencilerin gereksinimlerini karşılayamayan geleneksel okullar, bu tür öğrencilerin eğitim haklarını kullanabilmelerinin sağlanması amacıyla bir takım alternatif arayışları da zorunlu kılmaktadır.

 

Alternatif Okul Nedir?

Bir alternatif okulun ne olduğunu tam olarak tanımlamak oldukça zordur. Ancak kamu alternatif okulları, kamu sisteminin bir parçası olmaya devam eden ve geleneksel akademik ortamlarda başarısız olan öğrencileri akademik olarak besleyip, destekleyen; geleneksel yaklaşımların dışındaki okullardır (Coeyman, 2000).

Alternatif eğitim başlığı altında pek çok farklı okul sistemi etkinlik göstermektedir. Bu nedenle alternatif okula tek bir tanım ya da açıklama getirmek de olanaksızdır. Literatürde pek çok tanım olmakla ve bu tanımlar birbirine benzerlik göstermemekle birlikte, alternatif okullar yapısı, felsefe ve programların niteliği açısından tanımlanabilir. Buna göre alternatif okullar, geleneksel okullardan ideolojisi ve yapısı farklı olan programlar anlamında kullanılmaktadır (Franklin, 2002).

ABD Oregon Eyalet yasaları alternatif eğitimi, eğitim standartlarını başarmakta zayıf kalan ya da standartların üzerinde performans gösteren öğrenciler için sunulan tüm eğitimsel alternatifler olarak tanımlamaktadır. Alternatif okulun bir başka açıklama biçimi de geleneksel okullar dışındaki her tür eğitim girişimini temsil etmektedir. Bu açıdan bakıldığında alternatif okul, geleneksel kurallar, düzenlemeler, ders kitapları, sınıf büyüklüğü, program, not verme ve öğretim biçimleri açısından sınırlandırılmamıştır (NWREL, 2001).

Bu bildiride odak noktası, risk altındaki öğrencilerin eğitimini hedefleyen alternatif okullardır. Bu amaçla kurulmuş alternatif okulların pek çoğunun ana teması ve genel felsefesi, az öğrencili küçük sınıflar, bireysel ilgi, olumlu insan ilişkileri ve öğrencinin bir insan olarak odağa alınmasıdır (NWREL, 2001).

Hem kamu hem de özel sektördeki okullar risk altındaki gençlerin eğitimi için etkili stratejiler geliştirme gayreti içindedirler. Geçen yirmi yıl içinde risk altındaki gençlerin eğitimi için alternatif okul programlarının sayısı hızla artış göstermektedir. Bu programların risk altındaki gençlerin eğitimimde en etkili yöntem olduğu bildirilmiştir (Franklin, 2000).

Bazı öğrenciler geleneksel orta okullarda başarılı olamamaktadır. Bu öğrencilerin aileleri onların diplomalarını asla göremeyeceklerdir. Göçmenler ve politik sığınmacılar çok az İngilizce bilmektedirler. Bu tür öğrencilere hizmet sunabilecek olan alternatif okullar giderek daha fazla sayıda kurulmaktadır (Crane, 2000).

Reywid, alternatif okulların örgütlenme biçimi öğretim yöntemleri ve felsefelerine bakıldığında üç farklı alternatif okul modeli bulunduğunu belirtmekdir. Bu modeller şöyle açıklanabilir:

1.               Yeniden Yapılandırılmış Okullar: Bu okullar, alternatif okul akımının ilk çıkış noktası olan özgür okul anlayışına dayalıdır. Temel amacı ilerici eğitim ilkelerinin  okullarda uygulanmasıdır. Bu anlamda 1990’ları başından beri pek çok sözleşmeli okul açılmıştır. Bu okullar özellikle risk altındaki gençlere yönelik olarak kurulmamıştır ancak geleneksel okul sisteminde güçlükler yaşayan öğrenciler için de avantajlı olduğu düşüncesine dayanır.

2.               Disipline Edici Programlar: Şiddete yönelimli ya da huzuru bozucu davranışları olan hükümlü gençlerin, dikkatlerini okula çekmeyi amaçlayan programlardır. Bu okullara “İkinci Fırsat Okulu” ya da takma adı ile “son şans okulu” denilmektedir. Bu kurumlar ortaokul ve lise öğrencilerine, yoğun bireysel ilgi ve davranış değiştirmelerini sağlayıcı hizmetleri sağlar. Bu programlardan ayrıca geleneksel okullardan uzaklaştırılmış öğrenciler de yararlanabilir.

3.               Problem Çözme Okulları: Risk altındaki öğrenciler için özel olarak düzenlenmiş bu programlar, rehabilitasyon ya da tedavi altındaki öğrencilerin cezalandırıcı olmayan, daha olumlu ve sevecen bir ortamda yardım sağlamayı amaçlamaktadır. Geleneksel okullarda başarısız olan öğrencilere bu okullarda akademik, sosyal ve duygusal yardım sağlanabilmesi için gereken işbirliği sağlanır.

Reywid bu üç okul modelini şöyle tanımlar, “özgür okullar birer eğitim ütopyası; disipline edici programlar yumuşatılmış hapishane; problem çözme okulları ise terapiye daha yakındır” (NWREL, 2001).

ABD’de bütün eyaletlerde belirli yaşlar arasındaki çocukların kamu ya da özel eğitim programlarına kayıtlı olmaları ya da ev okulu uygulaması içinde olmaları zorunludur. Ancak geleneksel okullarda başarılı olamayan öğrenciler nereye gideceklerdir? Pek çok eyalette bu tür öğrenciler için alternatif eğitim sunan okullar ya da programlar oluşturulmuştur. Bu tür alternatif programlar, bireyselleştirilmiş öğretim, küçük sınıflar ve öğrenci nüfusuna uygun yenilikçi programlar ile öğrenci performansını artırmaya çalışmaktadır. Alternatif programlar çok yaygın bir çeşitlilik göstermektedir. Bu bağlamda bazen yoğun özel dersler biçiminde yürütüldüğü gibi, bazen de küçük okullar ya da tamamen bağımsız kurumlar olarak örgütlenmektedir. Ulusal Eğitim İstatistikleri Merkezi’nin verilerine göre 1998-1999 öğretim yılında ABD’de 4181 alternatif okul bulunmaktaydı (NCSL; bkz. Kaynakça).

Risk altındaki gençler ya da hapis/ıslahevinden salıverilmiş gençlerin eğitimi, sağaltımını amaçlayan alternatif eğitim çalışmaları, kendi başlarına bağımsız kurumlar olarak kurulan alternatif okullarda gerçekleştirilebildiği gibi, geleneksel okullar içinde uygulanan alternatif programlar biçiminde de düzenlenmektedir.

Bu tür okullarda uygulanan başarılı eğitim programları genellikle risk altındaki öğrencileri diğerlerinden ayırmakta, işe yönelik eğitim sunmakta, daha küçük olarak örgütlenmekte, öğrenci/öğretmen oranı daha az sayıda tutmakta, psikolojik yardım ve danışma gibi hizmetler sunulmaktadır. Öğretim programlarının daha esnek olduğu ve içeriğin her öğrencinin öğrenme gereksinimlerine göre belirlendiği görülmektedir. Bu tür okulların daha yenilikçi, geleneksel sınıf geçme sistemine göre alternatifler sağlayan, geleneksel olanın dışında yapılandırılmış bir program sunan, alternatif bir meslekî eğitim sunan okullar olması söz konusudur (Donnelly, 1987).

Alternatif programlar, risk altındaki öğrencilere, kendilerine saygılarını artırmak ve olumlu bir başlangıç yapabilmelerini sağlamak için geniş çaplı bir hizmetler zinciri de sunmaktadır.  Bu hizmetler arasında ıslah, özel ders verme, çocuk bakımı hizmetleri, tıbbî bakım, madde bağımlılığı bilgilendirme programları, iki dilli öğretim, istihdama yönelik eğitimler ile okuldan kaçma ve devam konusunda sıkı bir izleme süreci sayılabilir (Donnelly, 1987).

Başarılı programlar hizmet açısından yoğun, risk altındaki öğrencilerin nitelikli personel ile bağlantı kurabildiği programlardır. Okullar risk altındaki öğrencilerin tanımlanması için toplumla işbirliği yaparak, risk altındaki öğrencilerin ailelerine çocuklarına nasıl yardım edebilecekleri konusunda yol gösterirler (Donnelly, 1987).

Başarılı bir alternatif eğitimi programının en az aşağıdaki özellikleri taşıması gereklidir (NCSL; bkz. Kaynakça):

1.               Okul bölgesi tarafından sağlanan çok farklı devam seçenekleri,

2.               Küçük okul ve küçük sınıflar,

3.               Katılım ve hoşgörü iklimi,

4.               Açık ve tutarlı amaçlar ve sık sık gelişme raporları tutulması,

5.               Bireylerin öğrenme stillerine ve bireysel gereksinimlerine uygun bir program,

6.               Çekiciliği olan öğretim yöntemleri,

7.               Öğrencilerin, çalışanların ve ailelerin katılımını destekleyici bir örgütsel yapı ve yönetim.

ABD’de pek çok eyaletin yasama organı alternatif eğitimin gerekliğini ve bunu sağlayacak programların oluşturulabilmesi için gerekli teşvikleri sağlayacak hükümleri ortaya koymuştur. Örneğin Arkansas’ta bütün okul bölgeleri, öğrencilerin öğrenmesini sağlayacak ve besleyecek alternatif öğrenme ortamlarını kurmuştur. Benzer biçimde, Louisiana’da okuldan uzaklaştırılmış ya da kovulmuş öğrencilerin alternatif eğitim programlarına katılmaları gereklidir. Texas’ta ise yasal düzenlemeler eğitimcilere, huzuru bozan ve tehlikeli öğrencilerin okuldan uzaklaştırılması davranış yönetimi gereksinimi içindeki öğrencilere alternatif eğitim programları sağlanması yetkisini vermiştir. Ayrıca Texas’ta okul sisteminin karşılayamayacağı denetim ve eğitim gereksinimlerinin karşılanması açısından alternatif eğitim programları ile çocuk mahkemeleri sistemini birleştirmiştir (NCSL; bkz. Kaynakça).

Barr ve Parret’in araştırmalarına göre, risk altındaki öğrenciler geleneksel okulların güçlüklerle dolu dünyasından ayrılıp, destekleyici ve odaklanmış programları bulunan alternatif okullara girdiklerinde gerçekten dikkat çekici bir başarı gösterebilmektedirler (NWREL; bkz. Kaynakça).

“Alternatif Okullar El Kitabı”nın yazarı Mary Anne Raywid’in araştırmalarına göre, risk altındaki öğrenciler, alternatif okullarda daha iyi bir akademik performans sergiledikleri gibi bu öğrencilerin öz güvenlerinde de ciddi bir gelişme gözlemlenmiştir. Yine alternatif okul ve programlara alınan öğrencilerin okul terk oranlarında ve davranışsal sorunlarında önemli bir azalma olduğu bulgulanmıştır. Bu okullar elbette bütün zor durumlarda harikalar yaratan okullar olarak görülmemelidir. Ancak elde edilen bulgular alternatif okulların oluşturulması ile bütün öğrencilerin okul sisteminde başarılı olma şansını yakalama fırsatı elde edeceklerini göstermektedir (NWREL; bkz. Kaynakça).

 

Alternatif Okulların Özellikleri:

 Tricket vd. (1985) alternatif okulların genellikle toplum kaynaklarının kullanılması; eğitsel deneyimlerinin yapısı ve öğrenci etkinliklerinin yönetimi açısından alışılagelenden farklı okullar olduğunu belirtmişlerdir. Bazı yazar ve araştırmacılar alternatif okul programlarının etkililiğini övgüye değer bulmuşlardır. Alternatif okulların dokuz etkin özelliği olduğu tanımlanmıştır: Küçük boyutluluk, destekleyici çevre, bireysel programlama, çok seçeneklilik, özerklik ve demokratik yapı, aile ve toplumun yönetime katılımı, iyi tanımlanmış standartlar ve kurallar, hedefi belli hizmetler, hesap verirlilik ve sürekli değerlendirme. Bu özellikler aşağıdaki gibi açıklanabilir (Franklin, 2002):

a)               Küçük boyutluluk: Diğer özelliklerde değişkenlik olmasına rağmen bütün alternatif okullarda ortak olan temel özellik küçük boyutlu olmalarıdır. Pek çok alternatif okul 200’den az kayıtlı öğrenciye sahiptir ve durum alternatif okulların destekleyici okul ortamının temelini oluşturmaktadır.

b)              Destekleyici çevre: Risk altındaki gençlerin olumlu eğitimsel davranışlar edinmelerinde sosyo-duygusal açıdan desteklenmeleri vazgeçilmez bir gerekliliktir. Alternatif okullarda öğrenciler ve çalışanlar onları birbirlerine yaklaştıran ve sıkı ilişkiler kurmalarını sağlayan roller, görevler ve sorumluluklar üstlenirler. Örneğin okul müdürü, öğretmen ve öğrencilerin bir proje üzerinde birlikte çalışmaları çok alışılmış bir durumdur. Okul müdürü ve öğretmenler bütün öğrencileri kişisel ilişkileri ile tanırlar ve öğrencilere isimleri ile hitap ederler. Bu yaygın ilişkiler, geleneksel okulların çoğunda olduğundan başka öğrenciye aidiyet duygusu, sosyal destek fırsatı gibi pek çok yarar sağlamaktadır.

c)               Bireysel programlama: Alternatif okullara devam eden öğrencilerin bireysel özellikleri dikkate alınarak, onların akademik, sosyal ve duygusal gereksinimlerine uygun bireysel programlar düzenlenmektedir. Örneğin alternatif okullar sıklıkla birey temelli ya da ustalık temelli programlar sağlamaktadır. Öğrencilerin değişik saatlerde gelmelerine izin verilmekte ve okula devam saatleri aile ya da iş yaşamında göre düzenlenebilmektedir. Öğrenciler günde üç-dört saat okula devam edebilmekte ve sabah, öğlen ya da akşam derslerine katılabilmektedirler.

d)              Çok seçeneklilik: Eğitimlerini sürdüren öğrencilere yaşam koşullarına ve özel gereksinimlerine uygun seçenekler sunulmaktadır. Örneğin alternatif okullar öğrencilere lise diploması yerine genel denk diplomaları sağlayabilir. Alternatif okullardaki program seçeneklerinin çok olması, okul çalışanlarının ve öğrencilerin morali üzerinde olumlu etkiler yapmakta ve okula sahiplik duygusu yaratmaktadır.

e)               Özerklik ve demokratik yapı: Alternatif okullar eşitlikçi ve yerinden yönetilen okullardır. Öğrenciler ve öğretmenler kendi öğrenme amaçlarını tanımlarlar ve bu amaçlara ulaştıracak araçları da belirlerler. Okulda katılmalı karar yöntemi kullanılır, öğrenci ve öğretmenler ders amaçlarının belirlenmesi ve sınıf içi etkinlikler kadar sık sık okul yönetimine de katılırlar. Ayrıca aileler, ilgili diğer kişiler, toplum liderleri ve diğer meslek elemanları okulun karar verme süreçlerinin vazgeçilmez parçaları olarak kabul edilirler. Bu liderlik ve karar verme modeli, okula dayalı yönetim stratejileri ve okullardaki reform girişimlerini destekleyen okul yönetimi modelleri ile daha tutarlı görünmektedir.

f)                Aile ve toplumun yönetime katılması: Aileler ve diğer ilgili kişiler okul deneyimini paylaşabilirler. Örneğin aileler ve diğer ilgili kişiler okulda kendi kendine yardım gruplarını kurabilir ve bu grupların etkinliklerine katılabilirler. Alternatif okullar aile ve diğer ilgili kişilerin katılımını sağlayarak, toplum kaynaklarını öğrencilerin hizmetine sunmaktadırlar. Örneğin, öğrenciler toplum hizmetlerinde çalışarak ya da gönüllü olarak katkı vererek, akademik kredi kazanabilirler. Ayrıca toplum koleji gibi, alternatif okulların dışındaki kurumlarda tamamlayacakları ders ya da kurslar için kendilerine kredi verilebilmektedir.

g)              İyi tanımlanmış standartlar ve kurallar: Alternatif okullarda öğrencilerin neyi başarmaları gerektiği açıkça tanımlanmıştır. Bununla birlikte öğrencilerin okul yaşamları içinde samimi biçimde davranmaları ile bu kuralların sayısı en az düzeyde tutulabilir. Örneğin, öğrenciler okulda ne tür davranışların ve akademik koşulların taşınması gerektiğini ve bunlara uyulmaması hâlinde ne gibi sonuçların ortaya çıkacağını içeren bir kişisel sözleşmeyi imzalarlar. Okulda olumlu bir durumun yaratılması ve korunması üzerinde güçlü bir vurgu yapılarak, akran gruplarının da bu durumun korunmasına katkı yapmaları sağlanmaktadır. Alternatif okul programları öğrencinin olumlu performansını hemen ödüllendirir. Öğrenciler her yarıyıl aldıkları krediye göre bir puan ya da kredi belgesi alırlar, bunlar öğrencilerin övgü kazanmasında ya da ödüllendirilmesinde kullanılır. Alternatif okulların yapısal devamlılığı ve temelindeki açıklık güçlü ve vizyoner liderler tarafından yönetilmesine bağlıdır. Alternatif okul müdürleri bir yandan programların sürekliliğinin korunmasına diğer yandan da öğrencilerin gereksinimlerini karşılayabilmek için okulun örgütsel esnekliliğinin sağlanması gerektiğine inanırlar.

h)              Hedefi belli hizmetler: Alternatif okul programları özel bir gençlik grubunun iyi tanımlanmış biçimde eğitilmesi için etkili biçimde geliştirilmiş özel ve üst düzeyde uzmanlaşma gerektirir. Bu okulların doğası gereği olan uzmanlaşma aynı zamanda bu okulların başarısının temel etmenlerindendir.

i)                Hesap verir olma ve sürekli değerlendirme: Alternatif okullar sürekli inceleme altındadırlar ve doğru biçimde işlediğini kanıtlamak zorundadır. Bu nedenle alternatif okullar sorunları çok çabuk saptamak ve onları gidermek için yoğun çaba göstermektedir.

Alternatif okullar genel olarak “öğrenci merkezlidirler” ve öğrencilerin doğuştan getirdikleri ilgi ve heveslerin bireysel proje ve çabalarla harekete geçirilerek, onlara kılavuzluk yapılması iddiasındadırlar. Bu okulların çoğu sınavlar yerine öğrencilerin değerlendirmesinde onların performanslarını izlemeyi ve geliştirdikleri uzun dönemli projelere bakmayı tercih etmektedirler. Ancak pek çok eyalette öğrenciler mezun olabilmek için standart testlere girmek zorundadırlar. Alternatif okullarda kullanılacak yaratıcı değerlendirme yöntemleri, eyalet eğitim yetkililerinin kararlarına ek olarak kullanılmaktadır Coeyman, 2000).

 

Alternatif Okullara Giriş ve Geleneksel Okullara Dönüş

Amerikan Ulusal Eğitim İstatistikleri Merkezi tarafından 2001 yılında yapılan “Alternatif Okullar ve Alternatif Programlar Araştırması” bulgularına göre eğer bir öğrenci okul başarısı konusunda risk altındaysa, okuldan kaçıyorsa, düzeni bozucu davranışları varsa, okuldan uzaklaştırma aldıysa, hamilelik ya da benzeri nedenlerle okulu terk ettiyse alternatif okullara gönderilebilmektedir.

Alternatif okullara yapılan öğrenci kayıtları oldukça değişkendir. Alternatif okulların çoğunun amacı, öğrenci hazır olur olmaz onu geleneksel okullara tekrar geri göndermektir. Geleneksel okullarda eğitimini sürdürme konusunda riskleri azaltılmış olan pek çok öğrenci olabildiği gibi bazı öğrenciler tüm eğitim yaşamları boyunca alternatif okullarda kalabilmektedirler.

“Alternatif Okullar ve Alternatif Programlar Araştırması” bulgularına göre 2000-2001 yılında öğrencilerin alternatif okullara geliş ve ayrılış nedenleri aşağıdaki gibidir (Kleiner, Porch ve Farris, 2003):

1.               Alternatif okul ve programları bulunan eğitim bölgelerinin yaklaşık yarısı, öğrencilerin geleneksel okullardan alternatif okullara gönderilme nedenleri;

a)               Alkol ya da uyuşturucu bulundurmak, kullanmak ya da dağıtmak (% 52)

b)              Fiziksel saldırı ya da kavga (% 52)

c)              Sürekli okuldan kaçmak (% 51)

d)              Silah bulundurmak (ateşli olmayan) ya da kullanmak (% 50)

e)              Sürekli akademik başarısızlık (% 50)

f)               Yıkıcı sözlü davranış (% 45)

g)              Ateşli silah bulundurma veya kullanma (% 44)

h)              Hamilelik, ailevî nedenler, zihinsel sağlık (% 28-22) gibi nedenlerdir.

2.               Eğitim bölgelerinin % 74’ü risk altındaki öğrencilere yönelik alternatif program ve okulların, öğrencilerin geleneksel okullara dönüşü konusunda izin veren bir politika izlediklerini; % 25’i bazı öğrencilerin geleneksel okullara dönüşüne izin verildiğini ama tamamına bu izin verilmediğini belirtmişlerdir.

3.               Öğrencilerin geleneksel okullara dönüşüne karar verirken en önemli unsurların “öğrenci tutum ve davranışlarında iyileşme” (% 82) ve “öğrencinin geleneksel okula dönme konusundaki motivasyonu” (% 81) olduğu belirtilmiştir.

 

Alternatif Okulların Kadro, Program, Hizmet ve İşbirliği Durumu

Risk altındaki öğrencilerin geleneksel okullara dönebilmeleri ya da alternatif okullardan başarı ile mezun olabilmeleri onlara verilen eğitim ve hizmetin kalitesine bağlıdır. Risk altındaki öğrencilerin alternatif okul ve programlardan yararlanabilmeleri iyi yetişmiş bir kadro, etkili bir eğitim programı ve gerekli kurumlarla işbirliği içinde sunulacak diğer hizmetler gibi faktörleri gerektirir.

Raywid, yaptığı araştırmalarda alternatif okullarda çalışan personel ile öğrencinin ilişkilerinin, öğrencilerin sağladığı başarıda program ve öğretimin başarısından daha kritik rol oynadığını belirtmiştir. Yine Barr ve Parrett aynı yönde gözlemler yaptıklarını belirterek, öğrencilere karşı tutumların, başarıda ciddi bir fark yarattığını öne sürmüşlerdir. Bu durum, alternatif okullarda görev yapacak personelin niteliklerinin önemini de göz önüne sermektedir. Öğretmenlerin başarını artıracak öneriler ise şöyle sıralanmıştır (NWREL; bkz. Kaynakça):

1.               Her gün öğrencilerinizi odanızın kapısında karşılayın

2.               Bütün öğrencilere ilk isimleri ile hitap edin

3.               Bütün öğrencilerle her gün ve her derste ilgilenin

4.               Onların davranışları ve çalışmaları ile ilgili yüksek standartlar koyun

5.               Öğrenci davranışları ya da çalışmaları ile ilgili beklentilerinizi açıkça belirtin

6.               Öğretimde farklı yöntemler kullanın

7.               Öğrenci davranışlarının ödüllendirilmesinde ya da disiplin uygulamasında tutarlı olun

8.               İyi ve kötü durumlarda aileleri çağırın. Sandviç yaklaşımını kullanın (İyi haberlerin arasında sorunları bildirin)

9.               Ev ödevlerinin öğrenciler üzerindeki etkilerini iyi anlayın

10.           Öğrencilerinizin sizin gerçekten onların iyiliğini istediğinizi bilmelerini sağlayın

 “Alternatif Okullar ve Alternatif Programlar Araştırması” bulgularına göre (Kleiner, Porch ve Farris, 2003):

1)              Risk altındaki öğrenciler için alternatif okul programı bulunan eğitim bölgelerinin % 86’sı, bu tür programlar için özel yetişmiş öğretmenleri istihdam etmiştir. Geleneksel okullardan transfer edilen öğretmenlerin oranı % 49 ve bu okul ve programlara gönülsüz olarak atanan öğretmenlerin oranı % 10’dur.

2)              Alternatif okulların pek çoğu risk altındaki öğrenciler için pek çok farklı hizmet ve uygulamalar sunmaktadırlar. Bu okullarda lise diploması vermeye yönelik programlar (% 91), akademik danışma hizmeti (% 87), geleneksel okullara göre daha küçük sınıflar oluşturma politikaları (% 85), kriz/davranış yönetimi hizmetleri (% 79) ve kariyer danışma hizmetleri (% 79) sunulmaktadır. Bu okulların çok az kısmında ise uzun okul günü veya öğretim yılı uygulaması (% 29), okulda güvenlik görevlisi bulundurma (% 26), akşam ya da hafta sonu sınıfları (% 25) gibi uygulamalar vardır.

3)              Risk altındaki öğrencilere hizmet veren alternatif okulların yaygın olarak işbirliği yaptığı kurumlar ise şöyledir: Çocuk mahkemeleri sistemi (% 84), halk sağlığı birimleri (% 75), polis ya da şerif (% 70), çocuk koruma servisleri (%69).

 

Alternatif Okul Uygulamalarından Örnekler

Risk altındaki çocukların eğitimini sağlamak için kurulmuş bulunan alternatif okul ve programlar, genellikle bir yandan eyalet eğitim birimlerinin, diğer yandan da çocuk mahkemeleri ve polis birimlerinin işbirliği ile oluşturulan ve pek çok hizmet ve olanağı sunacak birimlerin de katkısını sağlayan bir yapıdadır. Aşağıda Alternatif Okul ve Programlara birkaç örnek verilmiştir:

1.               Dallas Bölge Çocuk Mahkemeleri Alternatif Eğitim Programı (DCJJAP):

Dallas Bölge Çocuk Kurulu, 15 bağımsız okul bölgesi ve 10 bölge eğitim merkezi ile işbirliği yaparak Çocuk Mahkemesi Alternatif Eğitim Programını uygulamaya koymuştur. Uygulamanın hedef kitlesi olan çocuklar okuldan uzaklaştırılmış öğrencilerdir. Bu programın ana teması, öğrencilerin matematik, okuma ve davranış gibi konularda performanslarının artırılmasıdır. Bu programın sonunda (DCJP):

a)                     2001-2002 okul yılında 837 öğrenci bu okula kaydedilmiştir.

b)                    376 öğrenci (% 45) programdan başarı ile ayrılarak kendi okul bölgelerine transfer olmuşlardır.

c)                    135 öğrenci (% 16), başka bir yere taşınma, okuldan ihraç kararının okul bölgesi tarafından bozulması, başka okullarla transfer gibi nedenlerle programdan ayrılmıştır.

d)                    Okuldan uzaklaştırma süresi dolmuş 299 öğrenci (% 36), 2002-2003 okul yılında yine DJJAP programına başlamışlardır.

e)                    2001-2002 öğretim yılında öğrencilerin yalnızca 27’si (% 3) yeniden suç işleyip programa geri dönmüştür.

f)                     Dört öğrenci Genel Diploma Denkliği almıştır.

g)                    2001-2002 öğretim yılının devam oranı % 73.3 olmuştur.

2.               Cypress Run Alternatif Okulu (Kışla Biçimi Disiplin Merkezi):

“İkinci Şans Okulları” gençlerin eğitimlerine kaldıkları yerden başlamalarını sağlamak için akademik bir hazırlık ve öz disiplin geliştirmeleri amacıyla, öğrencileri, eğitimcileri, aileleri ve destek hizmetlerini birleştirme çabasıdır. Bu amaçların, farklı eğitim yaklaşımları ve öz güven geliştirmeyi sağlayacak bir destek personel ekibi ile başarılabileceğine inanılır (http://www.altschools.org/schools/sos).

Cypress Alternatif Okulu’nun temel amacı, öğrencilere küçük bir okul çevresinde ikinci bir şans vermektir. Bu okulun 107 öğrencisi vardır ve öğrenciler kavga eden, sınıfta disiplinsiz davranışlar gösteren ya da kuralları ihlâl eden çocuklardır. Cypress Run ayrıca okuldan uzaklaştırılan öğrencileri de kabul etmektedir. Okul geleneksel bir okul gibi işlemekle birlikte, sınıflar daha küçüktür ve öğretmenler okul terklerini önleme konusunda özel olarak yetiştirilmişlerdir. Bunun dışında öğrencilere davranış uzmanları, aile danışmanları, sosyal çalışmacılar, psikologlar, öğrencinin gereksinimlerine göre yardım eder ve hizmet desteği sağlar (Friedman).

Cypress Run Alternatif Okulu’nun disiplin politikası, geleneksel kamu okullarından daha katıdır. Öğrenciler nereye giderse gitsinler kendilerine eşlik edilir; tuvaletler kilitlidir ve yemekhanede gözetim altındadırlar. Öğrenciler Cypress Run’da ortalama 14 ay kalırlar. Bazıları kendi okullarına dönerken, bazılarının okulu terk etmesi önlenemez (Friedman).

3.               Eagle Akademisi Alternatif Programı:

Eagle Akademisi Alternatif Programının, yaşları 13 ile 16 arasında değişen 70 öğrencisi bulunmaktadır. Bu okul yatılıdır ve bunlar, okulda başarısız olduklarını ve artık okula gitmek istemediklerini söyleyen çocuklardır. Genellikle evde anne ve babaları ile sorunları vardır. Öğrenciler bu okulda dokuz haftalık iki öğretim dönemi kalırlar. Okul bir askerî kışla gibi yönetilir. Öğrenciler sabah saat 4’te uyanırlar. Giyinip, denetim için hazırlanırlar. Denetimden sonra beden eğitimi için dışarı çıkarlar ve kahvaltıdan sonra saat 8’den 13:30’a kadar okul devam eder. Okuldan sonra öğrenciler “danışma oturumlarına” katılırlar. Topluca talim ve törenlere katıldıktan sonra sıra yazı yazmaya gelir. Öğrenciler her gün bir deneme yazmak zorundadırlar ve ödevler, temizlik ve üniformaların ertesi gün için hazırlanması bittikten sonra akşam saat 20:00’da ışıklar söndürülür (Friedman).

Okul 1997’den beri açıktır ve aile katılımı çok önem verilen bir konudur. Her çarşamba aileler şerifin bürosunda toplanırlar ve bu toplantılara katılmak zorunludur (Friedman).

4.               Franklin Geçiş Lisesi (Franklin Transitional High School): Risk altındaki öğrenciler kadar, tahliye olmuş çocukların geleneksel okullara hemen dönmesi ve başarılı olması da oldukça zor görünmektedir. Bu tip öğrencilerin geleneksel okul kampüslerinde genellikle sorunlu ve rahatsız edici davranışlar içine girdikleri görülmektedir. Bu nedenle bu tip öğrencilerin de alternatif eğitim olanaklarından yararlandırılmaları gerekmektedir (JJB, 2000).

Alternatif okullar ya da geçiş merkezleri, öğrencilerin geçici eğitimleri için yerleştirildikleri yerlerdir. Bu yerleştirme, hapishaneden çıkmış gençler için geçici bir aşamadır. Bu okullar, gözetim ve denetimin dereceli olarak azaltıldığı ve gençlere çeşitli hizmet ve olanak desteğinin sağlandığı yerlerdir. Bu öğrencilerin geleneksel okullara dönebilmeleri için gerekli deneyimleri kazanmaları amaçlanmaktadır. Alternatif okul ya da geçiş merkezi yoluyla gençlerin sistem içinde kaybolmaları önlenmek istenmektedir. Bir alternatif okul sistemi içinde ıslah kurumlarından ya da diğer sistemlerden çıkacak gence, daha az kısıtlayıcı bir ortam içerisinde eğitim olanakları sağlanabilmektedir. Düşük öğrenci/öğretmen oranı, bireyselleştirilmiş öğretim, terapatik aile yaklaşımı gibi olanaklar bu gençlerin yeniden okul çevresinde dönebilmeleri için iyi bir başlangıç yapmalarına yardımcı olmaktadır (JJB, 2000).

Franklin Geçiş Lisesi 1999 Ağustos ayında kapısını açtı ve 1999-2000 öğretim yılında öğrenci aldı. Okul özellikle hükümlü çocukların, kurumlardan dönüşünde ortaya çıkan özel gereksinimlerini karşılamak için kurulmuştur. Okula yaklaşık 40 öğrenci kaydolmuştur. Öğrenciler hapishaneden doğruca okula gelirler. Tek bir koordinatörden çok bir koordinatörler takımı dönen öğrencileri inceler. Öğrencinin okulda kalma süresi onun gereksinimlerine göre belirlenir. Okulun amacı, öğrencileri diğer eğitim kurumlarına yerleşmeleri konusunda hazırlamaktır. Ancak eğer öğrenciler orta eğitimlerini tamamlarlarsa geçiş okulundan da mezun olabilirler. Doküman hâline getirilmiş bir eğitim pasaportu, her öğrencinin eğitimsel ve tedavi anlamında gereksinimlerine karar vermede ve ileride nasıl bir kuruma yerleştirilmesi gerektiğini belirlemede yararlı olmaktadır. Öğrenciler ve ailelerine her türlü danışmanlık hizmetleri sağlanmaktadır (JJB, 2000). 

5.               Toplum Gündüz Okulları (Community Day Schools): Toplum Gündüz Okulları ilk kez 1996-1997 öğretim yılında okuldan uzaklaştırılmış ya da başka riskler içindeki gençlerin alternatif eğitimi için kurulmuştur. 1995 yılında California yasama organı, ciddi olumsuz davranışlara karşı sıfır hoşgörü politikası doğrultusunda iki önemli eğitim yasası çıkarmıştır. Bunlardan biri, okuldan uzaklaştırılan öğrenciler için okul bölgelerinin kurulları tarafından eğitim programlarının sağlanmasını gerekli kılmıştır. İkinci yasa ise, toplum gündüz okullarının kurulmasını öngören ve bu gereksinimin karşılanması yollarını aramak amacıyla çıkarılmıştır. 1998 yılında ise ilçe düzeyinde eğitim büroları bu okulların kurulması konusunda yetkilendirilmişlerdir (CDE, 2002).

Toplum Gündüz Okulları okuldan uzaklaştırılmış ya da diğer riskler altındaki gençlerin zorunlu eğitimlerine hizmet eder. Öğrencilerin öğrenme biçimleri ve yeteneklerine uyarlanmış programlar ve bireyselleştirilmiş ilgi ile bir öğretim gününde en az 360 dakika eğitim verilir. Toplum Gündüz Okulları ayrıca öğrencilerin özsaygı ve sosyal becerilerini geliştirecek çalışmalara odaklanırlar. Bu okullarda ayrıca düşük öğrenci/öğretmen oranı ile öğrencilere psikolojik danışma, akademik ve mesleki danışma gibi hizmetler sağlanır. Öğrenciler ayrıca ilçe eğitim bürolarında, polis, gözetim ve insanî hizmetler birimlerinden sağlanan personel ile işbirliği içinde çeşitli hizmetlerden yararlanabilirler (CDE, 2002).

 

SONUÇ

Öğrencilerin okul sistemi içinde tutulabilmesi, risk altındaki çocukların suça yönelimini önlemede çok önemli bir adım olarak görülmektedir. Bu nedenle ABD’de eğitim yönelimi politikaları içinde risk altındaki çocukların eğitim haklarından yararlanabilenlerine imkân sağlayacak alternatif okulların kurulması ve işletilmesi söz konusudur.

Alternatif okullar, geleneksel okullarda başarılı olamayan, genellikle rahatsız edici davranışları nedeniyle okuldan uzaklaştırılmış risk altındaki çocukların ve çeşitli ıslah kurumlarından çıkmış öğrencilerin yeniden geleneksel okullarda başarı gösterebilecek duruma gelmeleri için küçük sınıflar, özel programlar, çeşitli destek hizmetleri ile zenginleştirilmiş bir yapıda özel olarak düzenlenen okullardır.

Alternatif okullar yapısı gereği çok farklı modellerde kurulmaktadır ve öğrencilerin gereksinimlerini en iyi biçimde karşılayabilecek bir özerkliğe sahiptirler. Bu okulların yöneticilerin ve öğretmenlerin öğrencilerin okulu terk etmesini önlemeye ve hem akademik hem davranışsal performansını artırmaya yönelik olarak özel biçimde yetiştirilmedirler. Bu okullar aynı zamanda yargı sistemi, polis, çeşitli hizmet birimleri ile eşgüdüm ve işbirliği içinde hizmet vermektedir.

Alternatif okullara devam eden risk altındaki öğrencilerin okul performansları ve davranışsal özellikleri büyük ölçüde değişmekte ve bu öğrencilerin büyük bir bölümü tekrar geleneksel okullara dönerek eğitimlerini tamamlamakta, bir bölümü ise ne kadar çaba gösterilirse gösterilsin okul sistemini terk ederek büyük bir ihtimalle suça yönelmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KAYNAKÇA:

Baker, M.L, Sigmon, J.N., Nugent M.E.Truancy reduction: Keeping students in school”. Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention (OJJDP). September, 2001.

(CDE) California Dept. of Education. (2002) “Educational options program files”. http://cde.ca.gov./spbranch/essdiv/edoptsprogdes.html  adresinden 25.08.2003 tarihinde alındı.

Coeyman, M.More No.2 pencils at alternative schoolsChristian Science Monitor. 02.08.2000, Vol 92, Issue 53, p. 13.

(DCJP) Crane, S.Unconventional offerings”. American School and University. Aug. 200, Vol 72, Issue 12, p.69, 4 p. Dallas County Juvenile Department. Annual Report 2002.

Donnelly, M. (1987). “At risk students”. Eric Diegest. Series Number 21. ED292172.

Franklin, C.Alternative Schools programs for at-risk youths.” Social Work in Education. Oct. 1992, Vol:14, Issue 4, p.239, 13p.

Friedman, R.A.Alternative schools-the last change for success”. http://www.sfparenting.com/top/1,1419,S-Sfparenting-Living-X!ArtickleDetail-9686,00.html  adresinden 17.07.2003 tarihinde alındı.

(JJB) Juvenile Justice Bulletin (2000). “Transitional educational placements”. http://www.ncjrs.org/html/ojjdp/jjbul2000_02_1/transed.html  adresinden 15.08.2003 tarihinde alındı.

Kliener, B., Porch, R., Farris., E.Public altenative schools and programs for student at risk”. http://nces.ed.gov/pubs2003/quarterly/fall/33.asp adresinden alındı.

(NCSL) National Coference of State Legislatures. http://www.ncsl.org/programs/educ/AlterEdov.htm  adresinden alındı.

(NWREL) Northwest Regional Educational Laboratory. (2001). http://www.nwrel.org/nwedu/summer_98/article2.html  adresinden alındı.

http://www.altschools.org/schools/sos

http://edjj.org/education.html

 

 

 

 

 

 

 

 

NOTLAR:

NOT-1: Bu yazı III. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu (22-25 Aralık 2003) “Bakım, Gözetme ve Eğitim” Bildirileri’nden alınmış olup bu ve benzeri konularda daha fazla bilgi edinmek için ilgili sempozyumun kitabına başvurmanızı tavsiye ederiz. Amacımız suç konusunda çıkan kitaplardan, dergilerden, yazılardan sizleri haberdar etmek; bilgi evrenine ve Türk kriminolojisine (suç bilimine) katkıda bulunmak ve topluma faydalı olmaktır.

 

 

 

NOT-2: Bu yazının yayınlanmasına verdikleri izin ve kriminolojiye yaptıkları bu katkı dolayısıyla Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı sayın Nevin Özgün’e çok teşekkür ederiz. Vakfa, www.tcyov.org adresinden ulaşabilirsiniz.

 

 

 

© www.kriminoloji.com 2002

Sitemize www.kriminoloji.com, hukukcu.net, hukukcu.org veya turkhukuk.net, turkhukuk.org adreslerinden ulaşabilirsiniz.

 

 

Ana sayfa