ÇOCUK SUÇLULUĞUNA EKOLOJİK BİR YAKLAŞIM

“ÇOCUKLARIN OTURDUKLARI ŞEHİR BÖLGELERİ”

 

 

 

 

 

* İ.Hamit HANCI  * Eren AKÇİÇEK  * Ekin Ö. AKTAŞ  * Gökhan BATUK

* Hakan COŞKUNOL  * Atilla EROL

 

 

* Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, İzmir

* Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroentoroloji Anabilim Dalı, İzmir

* Adli Tıp Kurumu, İstanbul

* Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı , İzmir

 (Hancı İH, Akçiçek E, Aktaş EÖ, Batuk G, Coşkunol H, Erol A. Çocuk suçluluğuna ekolojik bir yaklaşım: Çocukların oturdukları şehir bölgeleri. IV. Karadeniz Tıp Günleri (31 Mayıs-3 Haziran 1995 Trabzon)'nde sunulmuştur. Eğitim Dergisi,Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, 1, 185-190, 1996.)

 ÖZET

1990-1993 Yılları arasında İzmir Çocuk Mahkemesinde davaları sonuçlanan 3327 olgunun karar kartonları incelenip harita metodu uygulanarak çocukların Büyükşehir Belediye sınırları içinde oturdukları semtler sınıflandırıldı. Olguların %1.9' u evsizdi, %18.4' ü ilçelerden geliyordu, %5.0'i il dışında oturuyor ya da cezaevinde kalıyordu. Bunlar dışında kalan olguların genellikle gecekondulaşmanın yoğun ve sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu şehir bölgelerinde oturduğu belirlendi.

GİRİŞ

Biyoloji bilimine ait bir kavram olan ve organizma ile çevre arasındaki ilşkileri inceleyen " ekoloji ", sosyologlarca kriminolojide de kullanılmaya başlamıştır. Kriminoloji harita metodunu uygulayarak suçun yer itibarıyla dağılışını tespit eder, suçlunun içinde bulunduğu ortamın suça yönelten bir faktör olarak analizini yapar. Bu görüşe kriminolojide " suçluluk bölgeleri görüşü " de denilmektedir(1). Ekoloji ile uğraşanlar suçu, çevrenin değişimi ile birlikte ortaya çıkan sosyal değişmenin bir fonksiyonu olarak açıklamaya çalışır. Sosyal ekoloji teorisyenleri; yoksulluk oranları, nüfus değişmeleri, yerleşim yerinin özellikleri, sosyal eşitsizlik ve göreli rahatsızlık gibi makro düzeyde değişkenlerle ilgilenir. Ekoloji ve suç ile ilgili olarak yapılan çalışmaların başlangıcı 1800'lü yıllara, özellikle 1840 yılında İngiltere de yapılan çalışmalara dayanır. 1856 yılında Turner gençlik suçluluğunun çocuk çetelerinde hakim olanın arkadaşlık duygusunun yarattığı birlik bilinci sonucu ortaya çıktığını, bunun Londra için özel problemler yarattığını söylemiştir. Guerry yaptığı çalışmalarda, şehirlerde suç bölgeleri olarak adlandırılan, yüksek oranda suç işlenen bölgelerde mala karşı suçların yoğun olduğunu göstermiş, Paris gibi endüstrileşmenin yoğun olduğu şehirlerde, limanlarda özellikle potansiyel suçluların artma eğiliminde olduğunu belirtmiştir (2,3). Şehirlerde bazı bölgelerde göreli ekonomik eşitsizliğin ve istihdam imkanlarının sınırlı olmasının suç oranlarını yükselttiği belirtilmektedir (4,5).

GEREÇ VE YÖNTEM

1991-1993 yıları arasında İzmir Çocuk Mahkemesinde davaları sonuçlanan 3327 çocuğun karar kartonları incelenerek çocukların oturdukları şehir bölgeleri belirlenmiş ekolojik bir yaklaşımla harita metodu uygulanarak suç işleyen çocukların yer itibariyle dağılışları saptanmıştır. Evsizler, il dışında yada ilçelerde oturan veya cezaevinde kalan olgular değerlendirme dışı tutulup suç işlediği iddia edilen çocukların İzmir Büyükşehir Belediye sınırları içindeki bölgelerdeki dağılımları incelenmiştir. İzmir Şehir Haritasından ve C.Sevgi' nin kitabından (6) yararlanılarak sosyoekonomik yönden birbirine benzer semtler mümkün olduğunca biraraya getirilmeye çalışılarak aşağıdaki gibi bölgelere gruplandırılmıştır. Semtlerin yanlarında bulunan oranlar o yerde yaşayan ve gecekondu da oturmayan nüfus oranını yansıtmaktadır. Ayrıca bu bölgelere sosyoekonomik düzeylerine(SED) göre bir puan verilmiştir (1=Düşük sosyoekonomik düzey, 2= Orta sosyoekonomik düzey, 3= İyi sosyoekonomik düzey)

1-Çiğli Bölgesi (SED 2): Balatçık-Küçük Çiğli-Çiğli Merkez (%55.6), Egekent-Evka2 (Toplu konut alanları) (%100), Güzeltepe-Maltepe (%0)

2- Gümüşpala - Şemikler (SED 1): Şemikler, Gümüşpala, Örnekköy, Cumhuriyet Mah, Yamanlar (Tüm bölge %19.4)

3- Karşıyaka (SED 3): Alaybey, Nergiz, Bahçelievler, Aksoy, Bostanlı, Siteler (Tüm bölge %100)

4-Bayraklı (SED 1): Bayraklı, Turan, M.Erener, Alpaslan, Çiçek Mah., Cengizhan Mah., Salhane. (Tüm bölge % 17.7)

5-Bornova (SED 3): Bornova Merkez, Osmangazi, Manavkuyu, Atatürk Mah.-Evka-3(Toplu konut alanları), Özkanlar (Tüm bölge %98.5)

6-Çamdibi (SED 1): Çamdibi-MersinliÇınarlı (%51.2), Altındağ (%0), Pınarbaşı(%100), Işıkkent (%100) (Köy statüsü).

7-Yenişehir (SED 2): Yenişehir, Hila, Basmane, Halkapınar, Kapılar, Kemer, Aziziye, Halkapınar, Kahramanlar (Tüm bölge %100).

8-Konak (SED 3): Konak, Kemeraltı, Çankaya, Pasaport, Alsancak, Karataş (Tüm bölge %100)

9-Güzelyalı-Balçova (SED 3) : Mithatpaşa, Halil Rıfat Paşa, Güzelyalı, Göztepe, Oyak Sitesi, Üçkuyular, İnciraltı (%100), Balçova (%99).

10-Karabağlar (SED 1): Karabağlar (%67.5) Gaziemir (%68.6), Cennetoğlu-Eski İzmir-Bozyaka (%0), Sosyal Konutlar (Toplu konut alanı) (%100).

11- Kadifekale-Eşrefpaşa (SED 1): Eşrefpaşa-İkiçeşmelik (%80), Yeşildere (%57.9), Kadifekale - Ballıkuyu - Çimentepe, Kadriye mah. - Kosova mah.- Kaynak mah. (%0).

12- Hatay (=İnönü) (SED 3): Hatay - Nokta - Turgut Reis- Kılıç Reis - Bahçelievler (%100) , Basın Sitesi (%72.9), Yeşilyurt (%38.8).

13- Gültepe - Gürçeşme (SED 1): Zeytinlik (%62.0), Gültepe (%18.3), Gürçeşme(?), Levent - Toros - Boğaziçi - Kuruçay - Yıkık Kemer - Mersinpınar -Güney mah. (%0).

14- Buca (SED 2): Buca-Şirinyer (Merkezi yerleşim), Afet evleri-İşçievleri-Evka1 (Toplu konut alanları), Akıncılar Ufuk Mah.-Çamlık-Kuruçeşme-Kozağacı (Gecekondu bölgeleri) (Yaklaşık tüm bölge %40) (Literatür toplu konuttan önce 36.1).

15- Narlıdere-Güzelbahçe (SED 2): Narlıdere, Sahilevleri, Ilıca,Narlı Mah., 2. İnönü Mah., Güzelbahçe, Kilizman, Siteler (Narlıdere çevresi %65.4 , Güzelbahçe çevresi %45.2)

BULGULAR

1991-1993 Yılları arasında davaları sonuçlanan 3327 olgunun %1.9' u (65 olgu) bimekandır (Evsizdir). Olguların %18.4' ü (612 olgu) ilçelerden gönderilmiştir. 160 olgu ise (% 5.0) il dışında oturmakta ya da hapishanede kalmaktadır (Tablo-1). Bunlar dışında kalan ve Büyükşehir Belediyesi sınırları iinde oturan 2466 çocuğun daha çok Gümüşpala-Şemikler, Gültepe, Kadifekale-Eşrefpaşa) ve Buca bölgelerinde oturdukları belirlenmiştir (Tablo-2) (Şekil-1).

 Tablo-1 Suç İşleyen Çocukların Oturdukları Yerler

Oturulan Yerin %

 

Büyükşehirbelediye sınırları içindeki semtler 2466 74.1

Evsiz(Bimekan) 65 1.9

İlçeler 612 18.4

İl dışı ya da hapishane 160 4.8

Bilinmeyen 24 0.7

Toplam 3327 100.0

Tablo-2 Şehirde Suç İşleyen Çocukların Oturdukları Şehir Bölgeleri (Evsizler hariç)

 Semt adı n % Semt adı n %

1-Gümüşpala-Şemikler 380 15.4 9-Hatay(İnönü) 122 4.9

2-Gültepe-Gürçeşme 344 13.9 10-Bayraklı 117 4.7

3-Kadifekale-Eşrefpaşa 236 9.6 11-Yenişehir 110 4.5

4-Buca 221 9.0 12-Karşıyaka 100 4.0

5-Karabağlar 195 7.9 13-Güzelyalı-Balçova 100 4.0

6-Bornova 178 7.2 14-Narlıdere 61 2.5

7-Çamdibi-Altındağ 149 6.0 15-Konak 26 1.0

8-Çiğli 127 5.1 Toplam 2466

Suç işlediği iddia edilen kız olguların %26.6' sı (38 olgu) ilçelerden gelmektedir, %2.0' ı(3 olgu) bimekandır, %7.0' si (10 olgu) il dışında ya da cezaevindedir. Bunlar dışında kalan 94 kızın %11.9' u Gümüşpala-Şemikler (11 olgu), %13.0' ü Yenişehir (12 olgu), %10.9' arı (10 ar olgu) Karabağlar, Bornova, Karşıyaka bölgelerinde oturmaktadır.

Suç işlediği ileri sürülen olguların doğum yerleri ve oturdukları bölgeler karşılaştırıldığında, sıklık sırasına göre;

Gümüşpala-Şemiklerde oturanların 380 olgunun %14.2 sinin (54 olgu) İzmir, %15.3' ünün (58 olgu) Erzurum;

Gültepe-Gürçeşme 'de oturanların %39.5' inin (136 olgu) İzmir;

Kadifekale' de oturanların %53.0' ünün (125 olgu) Mardin, %23.3' ünün(55 olgu) İzmir;

Buca' da oturanların %36.6' sının (81 olgu) İzmir; Karabağlar' da oturanların %22.6' sının (44 olgu) İzmir; Bornova' da oturanların %34.3' ünün (61 olgu) İzmir; Çamdibi-Altındağ' da oturanların %38.9' unun İzmir (58 olgu); Çiğli' de oturanları %26.8' inin (34 olgu) İzmir; %18.9' unun (24 olgu) Erzurum, %11.8' inin (15 olgu) Muş; Hatay' da oturanların %41.8' inin (51 olgu) İzmir; Bayraklı' da oturanların %32.5' inin (38 olgu) İzmir; Yenişehir' de oturanların %37.3' ünün (41 olgu) İzmir; Karşıyaka' da oturanların 42 olgu %42.0' sinin (42 olgu) İzmir; Güzelyalı-Balçova' da oturanların %21.0' inin(21 olgu) İzmir; Narlıdere' de oturanların %47.5' inin (29 olgu) İzmir; Konak' ta oturanların %42.3' ünün (11 olgu) İzmir nüfusuna kayıtlı oldukları ya da buralarda doğdukları anlaşılmıştır.

TARTIŞMA

Gecekondulaşmanın yoğun ve sosyoekonomik düzeyin düşük olduğu şehir bölgelerinde çocuk suçluluğunun daha fazla olduğu belirtilmektedir. Gecekondu bölgelerindeki ekonomik olumsuzluk , kadının çalışma zorluğu, doğurganlığın yüksekliği, gençlerin ve çocukların yeterince eğitilmesini engellemektedir. Bu gelişim yetişenlerin suçlu olabilme imkanlarını arttırmaktadır. Bu bölgelerdeki işgücünün emilemeyişinin doğurduğu işssizlik durumu da suça itici bir etken olarak düşünülebilir (1, 5, 7-10 ). Çalışmamızda da gecekondulaşmanın yoğun ve sosyoekonomi düzeyin düşük olduğu şehir bölgelerinde oturan çocuklarda suçluluk oranlarının daha fazla olduğu görülmüştür. 1988-1990 yılları arasında İzmir' de yapılan benzer bir çalışmada da (7), bu çalışmamıza uygun bir sıralama saptanmıştır. (Tablo-3) Geçmiş yıllara göre belirgin bir değişiklik olmamıştır.

Tablo-3 1988-1990 Yılları Arasında Suç İşleyen Çocukların Oturdukları Bölgeler

Bölge % Bölge %

1-Gümüşpala-Şemikler 16.55 9-Bayraklı 4.81

2-Kadifekale-Eşrefpaşa 13.67 10-Güzelyalı-Balçova 4.77

3-Gültepe-Gürçeşme 11.56 11-Çiğli 4.60

4-Karabağlar 7.52 12-Bornova 3.86

5-Buca 7.52 13-Narlıdere 3.22

6-Hatay(İnönü) 7.00 14-Karşıyaka 2.92

7-Çamdibi 5.80 15-Konak 0.90

8-Yenişehir 5.24

Suç işleyen çocukların oturdukları semtler sıralamasında ilk sıralarda yer alan bölgelerde İzmir nüfusuna kayıtlılık oranı düşükken, son sıralarda yüksek olarak gözlenmiştir. Bu bölgeler çocukların suç işledikleri değil, oturdukları semtlerdir. Çocuklar kendi semtlerinin yanısıra yakınlarındaki sosoyoekeonomik yönden gelişmiş bögelerde de suç işleyebilmektedirler (4 , 7). Şehir canlı bir organizma gibi gelişip büyümektedir. Gecekonduların yoğun olduğu semtler şehrin etrafını çevirirken, bu bölgelerin yakınlarına yeni toplu konutlar ve gecekondu önleme bölgeleri yapılmakta, bu bölgelerin yapısıda değişmektedir. Gecekondu bölgesi olan Yeşilyurt'a eklenen Basın Sitesi, Buca' ya eklenen Evka-1, Gaziemire eklenen Sosyal Konutlar ve yapımı süren Emlak Bankası Evleri, Bornova' da Atatürk gecekondu önleme bölgesi ve Evka-3 toplu konut alanları, Çiğli' de kurulan Egekent ve Evka-2 konutları, Bayraklı sırtlarında yapımı süren toplu konutlar bu bölgelerin sosyoekeonomik yapısını zamanla etkilemişler ve etkilemeye devam etmektedirler.

Suçun bilimsel olarak incelenmesi, kuralların kaynaklarını, bu kurallar ile sosyal yapı arasındaki ilişkileri, bu kuralların ihlal edilmesinin nedenleri ve sonuçları ile suçlu davranışın önlenmesi ve kontrolünü kapsar. Diğer yandan, suçun bilimsel olarak incelenmesi sonucu elde edilen bilgiler tekrar ceza yasasına etki ederek yasaların yeniden yorumlanması ve suçun tabiatının yeni fikirler ve görüşler açısından incelenmesine yardımcı olur (11).

 

 

 

 

 

 

 

 

KAYNAKLAR

1-Dönmezer, S .(1984) Kriminoloji, Filiz Kitabevi, İstanbul.

2-İçli,T.G., Özcan, N. (1992) Türkiyede ekoloji ve suç ilişkisi üzerine bir çalışma: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt 9 Sayı:1-2, 27-52.

3-İçli, T.G., (1993) Türkiyede Suçlular, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını Sayı:71, Ankara.

4-Siegel, L.J., Criminology, West Publishers Company, St.Paul,1989.

5-Özek, Ç., (1974) Şehirleşmenin Doğurduğu Ceza Adaleti Sorunları Sempozyumu (1973, İstanbul), Fakülteler Matbaası, İstanbul, 27-87.

6-Sevgi, C., (1988) Kentleşme Sürecinde İzmir ve Gecekondular, Kuvvet Matbaacılık, İzmir.

7-Hancı, İ.H., Demirçin, S., Coşkunol, H., Ege, B., Ertürk, S., Yemişçigil, A. (1992) 1992 Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Günleri Serbest Bildiriler Kitabı, 332-342.

8-Hancı, İ.H., Ege, B., Demirçin, S., Coşkunol, H., Ertürk, S., Yemişçigil, A.(1992) 1992 Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Günleri Serbest Bildiriler Kitabı, 343-349.

9-Başaran, İ.E., Eğitim Psikolojisi, Emel Matbaacılık, Ankara.

10-Yavuzer, H., (1990) Çocuk ve Suç, 5.Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul.

11-Sykes, G.M., Crime and Society Princeton Uni.Press, Princeton,1963.

KAYNAK: HANCI İH. HEKİMİN YASAL SORUMLULUK VE HAKLARI (TIP VE SAĞLIK HUKUKU), TOPRAK OFSET , 1999, İZMİR.

www.med.ege.edu.tr/~hanci

e-mail: hanci@med.ege.edu.tr

 

 

 

Ana sayfa